Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat publiceerde onlangs sturingskaarten waaruit blijkt waar in de toekomst in Nederland - rekening houdend met de klimaatverandering - nog gebouwd kan worden. Wat vindt ons Expertpanel hiervan?
Niet meer bouwen in de polder?
STELLING: ‘Water en bodem’ zijn leidend voor de inrichting van Nederland en daarom moeten we niet meer gaan bouwen in laaggelegen veenweidegebieden.
Claudia Bouwens, NEPROM
- Oneens
Ontwerpen op basis van ‘water en bodem zijn sturend’ vergt nuance en geen dogma’s. Sinds 2020 is een gestage stroom van studies naar buiten gekomen over de waterveiligheid van laaggelegen gebieden.
In het licht van de klimaatveranderingen schetsen vooraanstaande instituten klimaatscenario’s voor Nederland. De eerste kaarten gaven een enorme schok: moet laag Nederland verkassen naar hogere en drogere gebieden? Nieuwere kaarten nuanceerden dat beeld: de buitendijkse gebieden rond de rivieren kennen een groter overstromingsrisico dan de laaggelegen polders. Maar het schrikbeeld van een ondergelopen Randstad krijgen we niet meer van ons netvlies. Ik zie in de stelling een echo van dat schrikbeeld.
Maar met de veenweidegebieden is wel iets anders aan de hand. Begin april zijn de sturingskaarten voor bodemdaling, overstroming en drinkwater naar de Tweede Kamer gestuurd. Een groot risico in laag Nederland blijkt de bodemdaling. Bij een slappe bodem zijn extra maatregelen nodig om extra kosten te voorkomen. Met name in West-Nederland zijn lila plekken aangegeven, die zeggen: ‘hier niet bouwen, tenzij’. Grofweg lijken dit veenweidegebieden te betreffen, maar niet alle veenweidegebieden zijn lila gekleurd. Daarom ben ik het oneens met de stelling en vraag ik om meer nuance.
Anke van Hal, Nyenrode Business Universiteit
- Oneens
De ervaring leert dat discussies op basis van standpunten vaak moeizaam verlopen en de kans op polarisatie vergroten. Onderhandelingen op basis van belangen werken aantoonbaar beter. Dat heeft ook jarenlang onderzoek, wereldwijd en op basis van de inzichten van het Program of Negotiation (PoN; Harvard), duidelijk gemaakt. Wat het verschil is tussen onderhandelen vanuit belangen of standpunten wordt ook duidelijk in een filmpje van William Ury - een van de grondleggers van het PoN - met de parabel over de sinaasappel. Twee mensen willen een sinaasappel (standpunt), maar er is er maar één.
Wat doen ze dus? Ze delen de vrucht. Maar als de belangen worden achterhaald, blijkt de een de schil nodig te hebben en de ander het sap. Dus … beide krijgen wat ze willen. Stellen dat water en bodem leidend zijn voor de inrichting van Nederland en dat er niet meer gebouwd mag worden in laaggelegen veenweidegebieden zijn twee standpunten en daarom wat mij betreft een slecht startpunt van onderhandelingen.
Mijn advies zou zijn om het gesprek te voeren over het waarom van deze standpunten. Het zou weleens zo kunnen zijn dat, terwijl de standpunten ver uiteenliggen, de belangen elkaar veel meer raken en mogelijk zelfs her en der overlappen. Vanuit het zicht op belangen ontstaat ruimte voor oplossingen. Misschien zelfs wel heel innovatief van aard en tot tevredenheid van iedereen.
Raymond van Sabben, Paul de Ruiter Architects
- Oneens
Leven met water is al eeuwen de realiteit in Nederland. We hebben een traditie van grootschalige programma’s om de zee buiten te houden en de rivieren meer de ruimte te geven. Hoewel dit enorm
complexe en langjarige opgaven zijn - ons bureau is al elf jaar betrokken bij de renovatie van de Afsluitdijk - is deze opgave relatief eenduidig: houd het water buiten. Door de regierol van Rijkswaterstaat zijn wij zo afdoende beschermd tegen het opkomende water. De problemen achter de dijken (bodemdaling, verzilting, drinkwatertekort) zijn complexer. Er zijn meer tegenstrijdige belangen en het ontbreekt bovenal aan een duidelijke regisseur. De nieuwe sturingskaarten zijn een eerste uitwerking van ‘water en bodem sturend’ bij nieuwe ontwikkelingen, maar vormen geen dwingend beleid. Daarom is, net zoals ons Deltaplan (kustverdediging), een plan voor deze gebieden nodig om heldere spelregels te scheppen.
Veenweidegebieden zijn namelijk óók unieke gebieden, met historische cultuurlandschappen waar natuur, landbouw en wonen altijd vervlochten zijn geweest. Helemaal niet bouwen zou een simpele oplossing kunnen zijn, maar ruimte is schaars in ons dichtbevolkte land. De bijzondere omstandigheden bieden een kans voor innovatie, door bijvoorbeeld alleen drijvend wonen toe te staan. Er zijn al een paar mooie voorbeelden gerealiseerd, maar grootschalige implementatie blijft helaas uit. Ook omdat ons juridisch, bestuursrechtelijk en financieel systeem daar niet adequaat op is aangepast. Schep heldere kaders en de markt volgt vanzelf.
Marijn Schenk, NEXT architects
- Eens
De onlangs verschenen sturingskaarten geven in één heldere oogopslag weer waar wel (en hoe) of niet gebouwd mag worden. Het levert een mooie schakering van Ja, Nee, tenzij of Ja, mits op. De plekken met een conditieloos Ja zijn schaars en bevinden zich op de Veluwe en in de oostelijke en zuidelijke periferie van ons land. De Ja-vlekken zijn plekken die nu nog veelal prachtig leeg zijn, waar het landschap nog een wijds perspectief biedt en de horizon vrij is. Dat moeten we zo laten, wat mij betreft. Dus eens: niet meer bouwen in laaggelegen veenweidegebieden. Bouwen in het hooggelegen, landelijke Nederland is voor mij echter geen wenselijk alternatief. Zoek de ruimte in de bestaande stad. Verdicht door te verrijken, voeg nieuwe lagen van gebruik en betekenis toe. Wanneer we ruimte geven voor verandering, is er in de bestaande steden plek zat. Dan zullen zowel de cultuur als de economie floreren dankzij uitwisseling en interactie. Maak er plekken van die ontmoeting stimuleren, waar ruimte is voor confrontatie, waar het af en toe schuurt, én waar een stevige stadsrand nóg een extra legitimatie is om het vergezicht op de laaggelegen veenweidegebieden open te houden.
Expertpanel
Claudia Bouwens
Ir. Claudia Bouwens is programmabegeleider Energie en Duurzaamheid bij NEPROM (brancheorganisatie van maatschappelijk betrokken project- en gebiedsontwikkelaars).
Anke van Hal
Prof. dr. ir. Anke van Hal is hoogleraar Duurzaam Bouwen aan Nyenrode Business Universiteit.
Raymond van Sabben
Raymond van Sabben is architect en partner bij Paul de Ruiter Architects, een architectenbureau dat zich focust op duurzame, innovatieve architectuur.
Marijn Schenk
Marijn Schenk geeft leiding aan NEXT architects, vervult diverse advies- en bestuursfuncties, zoals het Kwaliteitsteam Merwedekanaalzone, en is supervisor van gebiedsontwikkeling Legmeer.
Foto (bovenaan): Shutterstock
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Gaan kabinetsplannen de woningbouw effectief versnellen?
22 jan om 07:30 uurHet nieuwe kabinet wil allerlei belemmeringen voor de woningbouw wegnemen. Daardoor worden diverse eisen niet…
Collectieve wijkaanpak verduurzaming stimuleert groene groei
17 jan om 07:30 uurEen collectieve aanpak van wijken met slecht geïsoleerde huizen, waar de verduurzaming in één keer voor hele…
Versnellen procedures volkshuisvesting voor watervoorziening
14 jan om 07:30 uurHet kabinet publiceerde gisteren plannen om het dreigende drinkwatertekort vanaf 2030 in de hand te houden.…
Rijk aan zet in regio's
10 jan om 07:30 uurEr zijn veel zaken waar men aan de randen van Nederland trots op kan zijn, maar er zijn ook zorgen. Zijn er…
Vóór het uitschrijven van een tender bij elkaar aan tafel
19 dec 2024De Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus (BNA) hield eerder dit jaar samen met PIANOo een…
‘Wettelijke verplichting tot vergroening noodzakelijk’
17 dec 2024Door de voortgaande verstening van Nederlandse steden roept Natuur & Milieu het kabinet op om een…
Bodem, water én natuur sturend
18 nov 2024Als adviseur biodiversiteit en natuurinclusief ontwerp bij Sweco adviseert Gijs Meijer dagelijks over…
'Eerst lokale cultuur, identiteit en historie snappen'
15 nov 2024Als stedenbouwkundige Tom van Tuijn start met een gebiedsontwikkeling, laat hij een ecoloog de wijk ingaan om…
Reactie toevoegen