Lijn 8

dinsdag 4 juli 2023

Stedenbouwkundigen, architecten en andere ruimtelijk ontwerpers hebben niet altijd een gelukkige verhouding met mobiliteit. Ik doel dan niet op de clichés van de snelle architect in zijn ‘overdesignde’ sportwagen of al die andere ontwerpers die hun goede smaak willen onderstrepen met de keuze voor autoklassiekers in het kielzog van de Citroën DS. Nee, dan bedoel ik de ruimtelijk ontwerpers die ofwel mobiliteit gemakzuchtig afschuiven op verkeerskundigen, dan wel mobiliteit ondergeschikt maken aan ruimtelijke kwaliteit in het algemeen of mooie openbare ruimte en gebouwen in het bijzonder. Beide opties pakken schadelijk uit. In het verleden en nog steeds. Laat me dat verduidelijken aan de hand van een recente geschiedenis: de (dreigende) teloorgang van tramlijn 8 in Rotterdam.

Volgens een recent plan van metropoolregio en gemeente (Toekomst Vast Tramnet) is het de bedoeling om in veel Rotterdamse straten de tram weg te halen. Naast opportunistisch bezuinigen gaat het vooral om ruimte voor het overige verkeer te maken, met name voor auto’s die in de havenstad een welhaast heilige status genieten. Zo wordt de toekomstige inrichting eerst en vooral als louter verkeerskundig kwestie opgevat; een kwestie waarin grote, hard rijdende of dubbel geparkeerde auto’s iedereen in de weg zitten en het lijkt alsof er geen plaats meer is voor een tram.
En als dan de voorgestelde verkeerskundige ingrepen als vaststaand worden opgevat, dan dient zich de tweede optie aan en kunnen ontwerpers aan de slag om mooie brede stoepen te maken en plekken in te ruimen voor terrassen. Zo bezien allemaal mogelijk nu die tram weggaat.

Ik wil pleiten voor een derde optie, waarin stedenbouw en inrichting van openbare ruimte hand in hand gaan met het realiseren van duurzame mobiliteit. Dan is het niet meer de ruimtevretende auto die prioriteit krijgt, maar voetgangers, fietsers en vooral het collectieve openbaar vervoer. Dan wordt de stedelijke ruimte niet meer vereenzelvigd met verkeersruimte, maar met gebruiksruimte. Daarmee verdwijnt ook de valse tegenstelling tussen mobiliteit en ruimte en blijkt bovenal het vermeende ruimtegebrek geen verkeerskundige kwestie, maar een ontwerpopgave waarin mobiliteit en ruimte duurzaam op elkaar worden afgestemd. Dan kan straks lijn 8 over een vernieuwde Binnenweg rijden waarin voor iedereen voldoende en mooie gebruiksruimte beschikbaar is. Voor Rotterdam klinkt dit misschien als toekomstmuziek, maar in Amsterdam blijkt het wel al mogelijk om bijvoorbeeld de Kinkerstraat met de gehandhaafde tram duurzaam en fraai te herinrichten.

Stedebouw & Architectuur, thema Renovatie & Herstructurering

Deze blog verschijnt in de derde editie van Stedebouw & Architectuur magazine in 2023. Deze editie verschijnt op 7 juli.

Je kunt de hele editie digitaal lezen via onze online bibliotheek. Hiervoor dien je een abonnement te hebben. Nog geen lid? Overweeg dan een abonnement en krijg direct toegang tot alle toekomstige én reeds verschenen edities van Stedebouw & Architectuur.