‘Wees vindingrijk, gebruik gezond verstand en toon empathie’

Auteur: Jeffrey Anderzhon

Hoewel het covid-19-vaccin nu beschikbaar is, is de pandemie nog lang niet voorbij. Een jaar nadat de ziekte zijn intrede deed in de Verenigde Staten woedt het virus nog steeds door het hele land, gevoed door politieke agenda's en een wanorde aan benaderingen, die zo divers zijn als de vijftig staten.

Ontwerpers en zorgverleners hebben in deze periode een nieuwe urgentie ontdekt voor zowel korte- als langetermijnoplossingen om verspreiding van infectieziektes te voorkomen. Deze oplossingen omvatten vaak innovatieve manieren om ‘normaliteit’ binnen de zorginstellingen te handhaven, maar ze hebben ook discussies geïnitieerd over een herstructurering van ontwerp- en zorgverleningsbenaderingen.

Gezond verstand gebruiken

Voor bestaande omgevingen is er een aantal eenvoudige remedies die helpen bij infectiebestrijding. Dan heb ik het over het dragen van persoonlijke beschermingsmiddelen en het beoefenen van social distancing, maar ook het inhuren van een gedelegeerde ‘schoonmaakploeg’ die verantwoordelijk is voor het regelmatig desinfecteren van oppervlakken. Deze medewerkers houden niet alleen alles schoon volgens een strak schema, ze bouwen bij ander zorgpersoneel en bij bewoners ook het vertrouwen op dat aandacht wordt besteed aan veiligheid.

Een wat verdergaandere oplossing is het creëren van een protocol voor interactie tussen bewoners, personeel en bezoekers. Dit is cruciaal in infectiebestrijding. Wijs bijvoorbeeld een ruimte dicht bij de ingang aan als ontmoetingsgebied voor bezoeker en bewoner, zodat je bezoekers ervan weerhoudt om dieper in het pand te gaan. In deze ruimte geldt uiteraard een bezoekersschema dat overlap voorkomt en ze wordt na elk bezoek ontsmet. Ook een specifieke ruimte voor telefonisch huisartsconsult helpt tegen de verspreiding van virussen. Toch zijn de meest effectieve kortetermijnoplossingen simpelweg te herleiden naar het gebruik van je gezonde verstand: leef social distancing na, gebruik een mondkapje en heb oog voor je medebewoner en zorgverlener.

Ontmoetingsruimtes met veel ruimte laten interactie tussen bewoners toe met voldoende afstand.

Binnenklimaat

De pandemie heeft zorgverleners en ontwerpers ook ertoe aangezet om relatief goedkope milieu-oplossingen te overwegen. Zo kan UVGI (Ultraviolet Germicidal Lighting) een aantal, zo niet de meeste, coronaviruskiemen in de lucht elimineren binnen het gebied dat de verlichting dekt. Deze UVGI-lampen worden voornamelijk boven in een kamer geplaatst om het virus in de lucht effectief te schrobben.

Deze lichten kunnen ook worden geïnstalleerd in een luchtverwarmingssysteem, om de lucht die door dat systeem reist te reinigen. Deze oplossing is uiteraard alleen effectief als het virus al in de lucht aanwezig is. De eerste verdedigingslinie is en blijft het voorkomen dat het virus in de lucht terechtkomt, bijvoorbeeld door een strikt entreeprotocol te introduceren. Er zijn tal van fabrikanten die lichaamsscans aanbieden om bij binnenkomst een verhoogde temperatuur te spotten.

Als laatste kunnen HEPA-filters in mechanische luchtventilatiesystemen gebruikt worden met weinig tot geen wijzigingen aan het systeem. Een alternatief is de opzichzelfstaande HEPA-luchtwasser. Deze bereikt hetzelfde doel in een enkele kamer en is vooral nuttig in een ruimte met centrale verwarming.

Langetermijnoplossingen

Het moge duidelijk zijn dat wat in het verleden aanvaardbaar was voor onze oudere bevolking in zorginstellingen, niet langer toereikend is. Het is dan ook aan ontwerpers en zorgverleners om de zorgomgevingen radicaal te herstructureren. Een van de oplossingen is om het oude medische model van zorgomgevingen om te zetten naar kleinschalige woonomgevingen, inclusief privéruimtes zoals een woon- en badkamer. Deze aanpak minimaliseert niet alleen de verspreiding van ziektes, maar versterkt tevens de onafhankelijkheid en waardigheid van bewoners en vermindert eenzaamheid.

Om toch interactie te behouden, met social distancing uiteraard, is het aanbieden van een gemakkelijk toegankelijke buitenruime nodig. Om de introductie van virussen in de instelling verder in te dammen, moeten meer gecontroleerde toegangen voor bezoekers en personeel worden ontworpen. Voor andere oplossingen kun je denken aan grotere ontmoetings- of verblijfruimtes en vernieuwde mechanische luchtbehandelingssystemen.

Grote eetkamers bieden voldoende ruimte voor sociale distancing tijdens maaltijden.

Empathie

De belangrijkste benadering om ongebreidelde verspreiding van infectieziektes zoals covid-19 in seniorenwoningen tegen te gaan, is in de VS echter ook de gemakkelijkste geweest: een veranderde houding ten opzichte van onze meest kwetsbare bevolking. Senioren worden in ons land blootgesteld aan zowel subtiele als openlijke leeftijdsdiscriminatie, waarbij ze regelmatig vergeten worden in onze samenleving. Qua financiële middelen is bovendien weinig samenhang te vinden en de regelgeving voor langdurige gezondheidszorg verschilt van staat tot staat.

Als ontwerpers en zorgverleners kunnen en moeten we leren van de ervaringen van deze pandemie, om een zinvoller leven voor onze ouderen te creëren. Er zijn veel manieren waarop we die ervaringen in de praktijk kunnen brengen, waarvan er hier maar een paar zijn gedeeld. Wees vindingrijk, gebruik gezond verstand en toon empathie voor degenen voor wie we zorgen.

Over Jeffrey Anderzhon

Jeffrey Anderzhon is een architect en adviseur gespecialiseerd in omgevingen voor ouderen. Hij heeft een Bachelor of Architecture-diploma van het Illinois Institute of Technology, waar hij voormalig lid was van de Alumni Board of Directors en waar hij de Alumni Professional Achievement Award 2008 ontving. Jeffrey is lid van het College of Fellows, American Institute of Architects. Hij is medeauteur van de boeken Design for Aging Post Occupancy Evaluations: Lessons Learned from Senior Living Environments en Design for Aging, International Case Studies of Building and Programme. Hij is een veelgevraagd spreker bij professionele organisaties, zowel nationaal als internationaal, over omgevingen voor ouder worden en hun relatie met kwaliteit van leven voor ouderen.

Dit artikel verscheen eerder in het vakblad Stedebouw & Architectuur, thema Bouw & Zorg van 2021. Het hele nummer lezen? Dat kan gratis via onze digitale bibliotheek.