Nieuwe normen rookdoorlatendheid maken ziekenhuizen veiliger en goedkoper

Veel mensen weten niet dat zelfs het kort inademen van rook al dodelijk kan zijn. Dat maakt rook soms dodelijker dan vuur. “Levensgevaarlijk”, zei prof. dr. Breederveld Hoogleraar Acute Brandwondengeneeskunde en traumachirurg in brandwondencentrum Beverwijk tijdens de campagne Blijf uit de Rook!. “Zelfs bij korte blootstelling. Nog steeds maak ik het mee dat overlevenden van een brand onderweg naar ons ziekenhuis overlijden aan rookvergiftiging.” 

Maarten de Groot, brandveiligheidsexpert bij Altavilla, merkt dat zorginstellingen zoals ziekenhuizen veel aandacht hebben voor brandveiligheid, maar dat ze de gevaren van rook onderschatten. “We zien dat ziekenhuizen regelmatig brandoefeningen houden om een ontruiming te testen en oefenen. Maar dit zijn eigenlijk altijd droge brandoefeningen, zonder rookontwikkeling. Terwijl rook het zicht en de ademhaling belemmert, er ontstaat paniek en het verkort de tijd die beschikbaar is om te ontruimen aanzienlijk. Bovendien kan rook ontzettend veel materiele schade in ziekenhuizen veroorzaken. Daarom is het zo goed dat het nieuwe BBL eindelijk een testbare norm voorschrijft om rookverspreiding te voorkomen.”

Arbitrair uitgangspunt Bouwbesluit

De norm voor rookwerendheid van rook- of subbrandcompartimenten is in het BB gerelateerd aan de brandwerendheid zoals bedoeld in norm NEN 6075. Maarten de Groot verheldert: “De mate van rookwerendheid van een constructieonderdeel, bijvoorbeeld een wand of deur, wordt in het BB geduid met een tijdsbepaling. Men neemt de geteste brandwerendheid en vermenigvuldigt die met anderhalf. Volledig arbitrair als je het mij vraagt.”

Een brandwerende scheiding kan veel rook doorlaten, zo meldt bijvoorbeeld Efectis – een van de twee partijen in ons land die producten officieel op rookwerendheid mag testen - in een presentatie. Om een brandwerend constructieonderdeel – bijvoorbeeld een wand of een deur – luchtdicht te maken en zo de brand te vertragen, wordt meestal gebruik gemaakt van ‘actieve afdichtingsmiddelen’ in kieren en naden.

Marcel Schoppers, werkzaam bij Metaflex Doors, een van Europa’s grootste leveranciers van medische deursystemen, legt uit: “Wij maken onze rook- en brandwerende deuren bij voorbaat luchtdicht met rubberen afdichtprofielen. Bij hoge temperaturen zullen die smelten, maar bij de brandwerende deuren worden dan speciale Interdens-strips geactiveerd die bij ongeveer 100 graden Celsius opschuimen en kieren en naden alsnog luchtdicht maken. Echter, reguliere brandwerende afscheidingen en deuren hebben alleen de opzwelstrips en laten bij lagere temperaturen dus gewoon rook door.” 

Meer aandacht voor rookinperking in BBL

Het BB gaat er dus onterecht van uit dat een brandwerende afscheiding 1,5 keer zo lang rook tegen zou houden, als dat hij brand tegenhoudt. Daarom werd in 2016 al aangekondigd dat in het nieuwe BBL andere eisen gesteld worden aan warme én koude rookwerendheid, gemeten aan de hand van de rook- of luchtdoorlatendheid: de lekkage. Constructieonderdelen zoals deuren inclusief kozijnen, moeten volgens de Sa en de S200 norm worden getest volgens voorschriften.

De Groot zet de normen uiteen: “S200 is een grenswaarde voor scheidingsconstructies met een rookwerende functie. Deze grenswaarde betreft een lekdichtheid voor rook met een temperatuur van 200 graden Celsius, gemeten onder een bepaalde druk. De grenswaarde geldt voor scheidingen van bijvoorbeeld een slaapvertrek. Dat is namelijk een ‘beschermd subbrandcompartiment’, zoals ruimten waar bijvoorbeeld kinderen slapen. Voor onder andere scheidingen tussen beschermde subbrandcompartimenten geldt vanaf 2021 (wanneer naar verwachting het BBL van kracht wordt, red.) de S200-eis. In het geval van een ziekenhuis geldt dat de deuren van een patiënten-, IC- of personeelskamer met slaapfunctie, altijd aan de S200 norm moeten voldoen. Voor overige scheidingsconstructies met een rookwerende functie geldt de grenswaarde Sa, de grenswaarde voor lekkage van ‘koude’ rook.”

Goedkoper én veiliger

Experts zeggen dat de aandacht voor rookdoorlatendheid in het BBL de veiligheid van gebouwen aanzienlijk vergroot en bovendien de kosten voor nieuwbouw en renovaties zelfs kan verlagen. Simpelweg omdat er minder brandwerende scheidingselementen vereist zijn. Schoppers: “Onze brandwerende deuren zijn ongeveer 1,5 keer zo duur als onze rookwerende deuren. De eerste zijn veel zwaarder, hebben een brandvertragende kern, zijn op voorhand luchtdicht gemaakt met rubberen afdichtprofielen en hebben actieve afdichtingsstrippen. Onze rookwerende deuren zijn luchtdicht gemaakt met rubberprofielen met dubbele dichting, zijn getest op rookdoorlatendheid en voldoen aan de S200- of de Sa-norm. Ze hebben géén zware kern en geen opschuimstrips; die zijn immers niet nodig.”

Bovendien zijn verzekeraars heel scherp op het voorkomen van rookschade, omdat deze vaak veel uitgebreider is dan brandschade, merkt Schoppers op. “Door alle brandveiligheidsvoorzieningen zoals automatische sprinklersystemen et cetera, blijft die schade vaak beperkt. Rook- en roetdeeltjes daarentegen verspreiden zich veel sneller en gemakkelijker en veroorzaken daardoor op een veel grotere schaal schade aan mens, materiaal en gebouw. Het zou me niet verbazen dat zorgverzekeraars in hun dekkingsvoorwaarden steeds meer gaan sturen op rookwerendheid.”

Kijk verder dan de norm met een brandveiligheidsconcept

Ondanks de voordelen hanteren ziekenhuisarchitecten veelal nog de normen in het BB. Begrijpelijk, want het nieuwe BBL is na tig keer uitstel nog steeds niet van kracht en vergunningen voor renovatie- of nieuwbouwplanen zijn verleend op plannen die voldoen aan de BB. Toch zouden ziekenhuisarchitecten en hun projectteams de rookdoorlatendheidsnormen moeten hanteren, vinden De Groot en Schoppers. Daarbij maken beide een belangrijke kanttekening: bovenstaande plattegrond maakt de normen wellicht in één klap duidelijk, het slaat ook een hoop plat.

Schoppers: “Wanneer een architect zijn ontwerp en beeldplan bij ons neerlegt, geven wij een logistiek deurplan waarin we per doorgang - op basis van de wensen en de aanstaande wet- en regelgeving - advies geven over de verschillende opties. Wie voldoet aan de BBL, voldoet in onze ogen qua veiligheid namelijk ook aan het oude Bouwbesluit, mits goed berekend en onderbouwd. Idealiter overleggen architect en opdrachtgever vervolgens weer met hun brandveiligheidsexpert. Dat is altijd ons advies. Wij weten alles van onze deuren, de ruimtes van onze opdrachtgevers en de vereisten die daar spelen. En uiteraard houden we de regelgeving nauwlettend in de gaten. Maar wij kunnen niet de plek van een brandveiligheidsspecialist overnemen; die heeft de knowhow om een heel project qua brandveiligheid te overzien.”

De Groot vult aan: “Bij kwesties als brand- en rookwerendheid moet je één constructieonderdeel, zoals een deur, niet an sich benaderen. Laten we de wet- en regelgeving niet als uitgangspunt nemen, maar als minimale juridische ondergrens. Laten we de risico’s inventariseren en analyseren, en op basis daarvan een brandveiligheidsconcept maken dat beantwoordt aan de vooraf gestelde brandveiligheidsdoelen. Dan kijken we naar het ontwerp als geheel, het gebruik van ruimten, naar de mensen die zich daar bevinden in specifieke situaties, naar vluchtroutes, de potentiele snelheid van rookverspreiding en naar de rol van de deuren in dat ontwerp etcetera."
 

"Daarbij moet de omvang van de rookcompartimenten in lijn zijn met de beschikbare ontruimingscapaciteit van de interne hulpverleningsorganisatie. Je kunt de beste rookwerende scheidingen hebben die je maar wilt, maar als het achterliggende ontruimingsgebied groter is dan de hulpverleningsorganisatie aan kan, heb je nog steeds slachtoffers door rook. Als je op die manier – dus ‘gewoon’ met het oog op veiligheid - naar een ontwerp kijkt, zal je in mijn ervaring uiteindelijk altijd ruimschoots aan de norm voldoen.”

Mocht u bij het lezen van deze woorden direct vrezen voor uw begroting: een brandveiligheidsconcept bevat ook een haalbaarheidsstudie, waarin wordt gekeken naar de wenselijke maatregelen om een goed veiligheidsniveau te verkrijgen, passend bij het gebruik van de ruimten en met een budget dat daarbij past. Een brandveiligheidsconcept verzekert je dus van een maximaal effectief brandveiligheidsplan, tegen de meest aantrekkelijke investering.

Begin op tijd. Dus bij het begin

Die investering ligt stukken hoger wanneer pas in derde instantie aan brandveiligheid wordt gedacht. De Groot: “Als ontwerpen in een vergevorderd stadium zijn, zijn aanpassingen onnodig duur en bovendien moeten scheidingen tussen brand- of rookcompartimenten vaak worden geplaatst op plekken waar ze heel onhandig zijn”. Wat is dan wel het juiste moment? De projectdefiniëring. “Dan kan brandveiligheid worden meegenomen in het programma van eisen en vloeiend worden opgenomen in het ontwerp. Idealiter neemt de expert na de projectdefiniëring af en toe deel aan een vergadering met het ontwerpteam, om een vinger aan de pols te houden en alternatieven aan te dragen”, aldus De Groot. “Dit komt de bruikbaarheid van het gebouw, de begroting en de esthetiek ten goede: centrale uitgangspunten bij ieder bouwproject.”

Meer informatie is op te vragen ibj Marcel Schoppers van Metaflex en Maarten de Groot van Altavilla.