Is het materialenpaspoort waardevol voor de architect?
Buro Kade is ontwikkelpartner van Madaster en is daarmee als een van de eerste architectenbureaus bij het online platform voor materialenpaspoorten betrokken. Bol weet dan ook als geen ander wat de meerwaarde van een zo’n paspoort is voor een architect. Maar sterker geldt de overtuiging om als bureau doordrongen te zijn van een circulaire werkwijze. “Practice what you preach”, zegt Bol. “Dat is de reden dat wij ontwikkelpartner wilden worden, om de kennis en ervaring die wij op dit vlak hebben kwijt te kunnen.”
Ketenontwikkeling
Volgens Bol is een materialenpaspoort niet weg te denken in een circulaire economie. Weten waar gebouwmaterialen zich bevinden in tijden van schaarste is een cruciale zaak, willen we het als bouwsector gaan redden. “We moeten circulariteit dus niet als productontwikkeling zien, maar als ketenontwikkeling”, zegt hij. “We moeten bereid zijn om een nieuwe manier van contracteren en samenwerken aan te gaan. Een van de middelen die ik als architect daarvoor heb, is het BIM-model. Daar zit veel informatie in opgeslagen. In de keten zie je alleen dat nog niet iedereen zo’n model kan of wil ontvangen. Daarom zochten wij naar een platform waarbij ik mijn eigen modellen en ontwerpen kan verrijken
met de juiste informatie, zodat derden daar wat mee kunnen, nu én in de toekomst.”
Dat platform werd Madaster. Via het platform kan een architect een paspoort aanmaken om inzichtelijk te maken welke materialen in een ontwerp worden gebruikt. Voor Bol is de meerwaarde daarvan overduidelijk. Bol: “Het dwingt mij als architect een andere keuze te maken omdat ik inzichtelijk krijg wat ik kan doen. Dat is een meerwaarde voor mijn opdrachtgever.” Als het aan hem ligt, werkt over een poosje geen architect meer zonder een materialenpaspoort. “Het is geen vraag óf je ermee aan de slag moet. Het gebruik van een materialenpaspoort gaat hoe dan ook een norm worden, dus het is meer een kwestie van wanneer je ermee aan de slag gaat.”
Investering
Voor Bol is werken met Madaster een ‘manier om een betere architect te worden’. “Ik ontwerp en materialiseer op een andere manier en dat vormt mijn denkrichting”, zegt hij. “Alleen al het hanteren van de methode maakt mij tot een andere architect.” Uiteraard vergt dit een extra tijdsinvestering naast de reguliere werkzaamheden. “Je bent variabelen aan het inregelen die nodig zijn voor een complete match. Madaster kan dat voor een deel wel bedenken, maar aanvullingen zijn altijd nodig, want voor een paspoort moet je een honderd procent match hebben.”
Toch is dit proces het absoluut waard, argumenteert de architect. “Op korte termijn brengt dit financiële voordelen met zich mee en op lange termijn inzicht. Eigenlijk maak je een revisietekening en dat is ook van belang voor beheer en onderhoud. Weten wat erin zit is ook waardevol voor de opdrachtgever, laat staan voor de gezondheidsaspecten. Stel dat over tien jaar een materiaal in jouw gebouw giftig blijkt, dan wil je weten waar dat zit.”
Het gebruik van Madaster is een investering in een toekomst die erg nabij is, weet Bol. “Een aantal opdrachtgevers neigt er al naar omdat ze ervan gehoord heeft, maar nog niet weet wat ze met circulariteit aan moet”, zegt hij. “Daar sorteer ik op voor. Komt de vraag ernaar niet, dan stel ik hem wel.”
Huiverig
Als een van de eerste gebruikers van Madaster kan Bol zich ook kritisch uitlaten over de dienst. Zo kan hij zich voorstellen dat een gemiddelde architect moeite heeft met de abonnementsvorm van Madaster. “Zonder abonnement kun je geen paspoort inleveren”, zegt hij. “Het feit dat de DNR vooralsnog geen ruimte geeft om een honorarium op te stellen voor een goed paspoort, betekent dat je voor een groot deel zelf moet investeren.”
Financieel iets uit Madaster halen, zit er volgens Bol niet bij. “Ik kan nog steeds niet met mijn paspoort naar de bank en zeggen dat ik restwaarde heb die niet gefinancierd hoeft te worden.” Hier worden wel stappen in gezet, laat hij weten. “Als ontwikkelpartner werkt Buro Kade mee aan het vormgeven hiervan, bijvoorbeeld door duidelijk te krijgen welke werkzaamheden een architect moet verrichten om een goed materialenpaspoort te behalen. Het is een ongoing process. Wij als bureau onderscheiden ons met het gebruik ervan, maar er is veel nog niet concreet.”
Bol vindt het dan ook niet gek dat architecten de kat uit de boom willen kijken. Toch gebeurt dat nog te vaak, vooral op het vlak van dataeigenaarschap. Volgens de architect is er geen enkele reden om te vrezen dat een partij zijn data kwijtraakt aan Madaster. En zelfs dan nog, zegt Bol: “Ik wil die data juist kwijt. Het is simpel: als ik data kan delen, kan ik de beste template krijgen. Ik kan mij voorstellen dat een opdrachtgever moeite heeft met het delen van zijn gebouwdata, maar als architect heb je er alleen maar voordeel bij.” Daar komt bij dat de data in Madaster niet worden overgenomen, maar door het platform worden ontsloten. Alle data blijven dus in jouw handen.
Potentie voor zachte waardes
Bol verwacht dat platforms zoals Madaster gaan helpen de circulaire economie inzichtelijk te maken. Dat vergt wel een focus op langetermijndenken, iets wat hij nog te weinig ziet in de sector. “Ik zie veel keuzes om mij heen gemaakt worden op basis van geld, in plaats van op basis van een maximale inspanning voor een gezonde leefomgeving”, aldus de architect. “Geld zou niet de drive moeten zijn. Je kunt jouw businesscase inzetten op alleen inkoop en realisatie en daarna uit het proces verdwijnen, maar dat is een gemiste kans. Er is zoveel potentie in de hele sector, vooral in de zachte waardes.”
Bol verwijst naar de partij EverUse. “Zij hebben een soort track and trace-systeem voor hun isolatiemateriaal. Daarmee kunnen ze de verantwoordelijkheid nemen om eigenaar te blijven van de materialen om circulaire redenen. Ze gebruiken daarvoor niet-giftige materialen, omdat ze anders over dertig jaar een probleem hebben. Ze maken dus nu keuzes om later beter in de wedstrijd te zitten. Als we dat in de bouwsector nou allemaal doen, krijgen we compleet andere gebouwen.”
Volgens Bol moeten we het kortetermijndenken doorbreken door te beseffen dat de verantwoordelijkheid bij de bouwsector ligt. Bol: “Het mooie van bouwen is dat elk bouwproject een prototype is. Dat maakt architectuur heel contextgericht en persoonlijk. Jij maakt andere keuzes dan ik, of met andere overtuigingen. Die ruimte moet er blijven, want dat is het mooie van het vak: je blijft altijd custom made oplossingen bedenken. Daarmee wordt het echter complexer dan standaardisatie. Dus is het belangrijk dat we op voorhand de juiste keuzes maken, dat helder is waar alle materialen vandaan komen en dat je vastlegt wat je gebruikt. Dan weten we in de toekomst waar we van kunnen oogsten.”
Een goed ontwerp
Een volgende stap in de circulaire economie moet worden gezet door de overheid, vindt Bol. De standaard is namelijk nog niet gemaakt en dat terwijl diverse partijen, waaronder Madaster, bezig zijn met onderzoek naar de juiste vorm. “Flexibiliteit, losmaakbaarheid, circulariteit; het zijn volstrekt logische stappen om over na te denken, maar dat doen we nog lang niet altijd. Ik ben met mijn bureau niet in staat de markt te veranderen, maar ik ben wel in staat om bij opdrachtgevers deze ambitie op te pakken. Uiteindelijk moeten bij deze ontwikkeling alle partijen betrokken worden.”
“Niet goed ontworpen is überhaupt niet duurzaam. Dat zijn de eerste gebouwen die worden gesloopt. Duurzaamheid begint dus bij een goed ontwerp. Daarom spelen wij [de architecten, red.] ook een grote rol in de keten. De architect heeft de gave om aan een koordje te trekken en elders iets te zien gebeuren. Ik wil die verantwoordelijkheid ook nemen, maar circulariteit is een keten en daar is de architect vaak nog niet bij betrokken. Dat is zonde.”
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Stedebouw & Architectuur, thema Circulair Bouwen van 2021. In deze editie lees je diverse andere interviews over circulair bouwen, digitalisering en de rol van de architect binnen duurzaamheid.
Benieuwd? Download het magazine in onze digitale bibliotheek. Of neem een abonnement op Stedebouw & Architectuur om geen nummer meer te missen.
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Gebruikte kanaalplaatvloeren terug in de keten mét garantie
9 nov 2023Voor het eerst wordt in Nederland garantie gegeven op het hergebruiken van een gerecycled constructief bouwdeel…
Kunststofkozijnenbranche werkt keihard aan circulaire doelstelling
2 nov 2023Grote fabrikanten en profielleveranciers in de Nederlandse kunststofkozijnenbranche zijn diep doordrongen van…
Circulariteit in de praktijk: van daadkracht naar draagvlak
26 sep 2023Het werkelijk toepassen van circulariteit is voor velen in de bouwsector nog steeds lastig. Bij adviesbureau…
Genomineerden VKG Architectuurprijs 2023
21 sep 2023Uit alle inzendingen voor de 13de editie van de VKG Architectuurprijs zijn zes projecten geselecteerd. Drie…
Versnel digitalisering circulaire bouweconomie
31 aug 2023Hoever zijn we in Nederland met de digitalisering van de circulaire bouweconomie? Weet jij wel enkele…
Helft werknemers architectenbranche maakt zich weleens zorgen over pensioen
3 jul 2023'Hout waar het kan, beton waar het moet'
21 jun 2023Architect Boris Zeisser won met zijn houtbouwproject De Warren, een wooncoöperatie, de AAP (Amsterdamse…
Reactie toevoegen