Het Dok - Stoer woongebouw met steenstrips

Op het terrein van de Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij (NDSM)  ontstaat een nieuw stedelijk gebied met een mix van wonen, werken en recreatie, tegen een decor van water, havens, werven en kades. Het deelgebied van Buiksloterham, aan de overkant van het IJ, wordt ontwikkeld onder regie van de gemeente Amsterdam, met als leidraad een masterplan van de Architecten Cie uit 2008. In dat plan schetste het architectenbureau een nieuw stedelijk gebied met hoge dichtheden en een sterk gemengd programma.

Hier bouwde, tussen Klaprozenweg en Tt. Vasumweg, projectontwikkelaar COD samen met Van Wijnen en Bouwinvest Het Dok, een woongebouw met 449 woningen in een 150 meter lang en 24 meter breed pand dat bestaat uit een stevige onderbouw en drie markante torens. In de onderbouw heeft Het Dok een acht meter hoge transparante publieke plint voor horeca, bedrijven en ruimtes voor de bewoners. In de plint bevinden zich ook - onder de torens - de centrale entrees naar de woningen. Op een tussenverdieping in de onderbouw ligt een fietsenparkeerplaats voor 1350 fietsen, te bereiken met fietsroltrappen. Onder Het Dok bevindt zich een parkeergarage voor honderd auto's. Op het dak van de onderbouw komen, tussen de torens, gemeenschappelijke dakterrassen voor de bewoners.

Die bewoners zijn in Het Dok gehuisvest in 135 sociale huurwoningen in de onderbouw en 314 vrije sector huurwoningen in de torens van Het Dok (overwegend in het middensegment). De woningen variëren in grootte van circa veertig tot iets meer dan honder vierkante meter en kennen een grote diversiteit aan plattegronden, waaronder studio's in de onderbouw, tweezijdige hoekwoningen in de torens en penthouses.

Het Dok is gerealiseerd op een locatie waarvoor een open bestemmingsplan was vastgesteld. Dat bood opdrachtgever, gemeente en architectenbureau de ruimte om voor de kavel een aantal scenario's te ontwikkelen. Met de efficiency van de parkeerbak als uitgangspunt, leidde dat tot een sprong van negentig naar 150 meter lengte. En naar een ontwerp met niet één wand van dertig meter hoog, maar met meerdere torens in wisselende hoogte. Zo ontstond een woongebouw dat beter meelift op de industriële maat van de NDSM-werf, aldus het architectenbureau. Projectarchitect Hans Hamming van de Architekten Cie.: "NDSM wordt een plek met veel hoogbouw. De extra lengte en hoogte van Het Dok passen hier bovendien, omdat het door zijn ligging een entreegebouw voor het NDSM-terrein is. Hier past een architectonisch statement."

Voor de beleving van de schaal en een herkenbare hoofdvorm, kreeg Het Dok een repeterend grid van prefab betonnen rasters. Subtiele variaties in dat raster en verschuivingen in de massa van de torens geven het gebouw tegelijkertijd een menselijke maat. Hans Hamming:"We wilden een stoer gebouw, referend aan het havengebied. Esthetisch is bij zo'n groot volume rust en regelmaat nodig, hier bereikt met het grid over de gevels. Variatie bereikten we door sprongen in de volumes van de toren en door de richting van het raster. In de onderbouw heeft het raster een horizontale richting, in het midden neutraal en bovenin verticaal. De rasters steken aan de bovenzijde van de torens uit en geven de torens een bekroning."

Voor variatie in het aanzicht en een menselijke maat is in Het Dok ook baksteen ingezet. De onderbouw heeft steenstrips in Waalformaat van de donkerrode Hagemeistersortering Mülheim GT/FUoS. Hans Hammink: "Deze sortering sluit goed aan op de kleurstelling van de bestaande werfgebouwen." Het middendeel van de torens wordt voorzien van de lichtere, gele Gent GT/FUoS, waarvan de kleur meer aansluit bij het betongrid. Bovenin krijgen de torens de donkere Liverpool GT/FUoS. Hans Hammink: "De drie sorteringen hebben een hoogwaardige esthetische kwaliteit, met een bijzondere oppervlaktetextuur en kleuraccenten." 

De drie Hagemeistersorteringen zijn als steenstrips op prefab beton elementen aangebracht. Hans Hammink: "De gevels zijn ontworpen op prefab, met in het achterhoofd het idee dat we altijd nog zouden kunnen overstappen op traditioneel bouwen. We wisten dat Hagemeister ook steenstrips levert. Prefab was dus mogelijk, maar desgewenst ook traditioneel bouwen met de volle steen."

De prefab sandwich elementen voor Het Dok zijn bij Hibex in Groningen gemaakt. De buitenspouwbladen hebben steenstrips in een tegelverband en een diepliggende betonvoeg. Hans Hammink: "Er is geen extra voegwerk toegevoegd. De diepliggende voeg van het prefab element zorgt hier voor een goede schaduwwerking en sprekende gevels."