Gaan strengere regels de verduurzaming verder helpen?

Ons Expertpanel spreekt zich uit over de STELLING:

'In plaats van strengere regels zijn het de bouwbedrijven zelf die de verduurzaming verder moeten aanjagen'.

Claudia Bouwens, NEPROM

• Oneens

De voorhoede van projectontwikkelaars, bouwbedrijven en andere marktpartijen zet grote stappen op het gebied van duurzaamheid. Als programmaleider van het Lente-akkoord ZEN (zeer energiezuinige nieuwbouw, 2008-2021) heb ik dit bijvoorbeeld gezien bij de energietransitie in de nieuwbouw. Belangrijke voorwaarde voor het succes van dit programma was dat vier brancheverenigingen vanaf het begin duidelijke piketpaaltjes hadden afgesproken met de Rijksoverheid: 50% energiereductie in 2015 en energieneutrale nieuwbouw in 2020. Langjarig perspectief op aankomende regelgeving is voor de bouwwereld een noodzakelijk onderdeel van de benodigde transitie.
Een ander aspect van de stelling is: kunnen we per jaar meer woningen opleveren én aan hogere duurzaamheidseisen voldoen? Ik denk dat dit kan. Ik zie de oplossing in meer prefab biobased bouwen, waardoor minder materiaalverlies optreedt, de arbeidsomstandigheden sterk verbeteren en de bouwtijd wordt verkort. Vijf brancheverenigingen werken hiervoor samen in het Lente-akkoord platform Circulair en Industrieel Bouwen.
Een uitdaging is de stapeling van duurzaamheidseisen die vooral plaatsvindt bij lagere overheden. Elke gemeente stelt nét weer andere eisen. Als bouw- en ontwikkelingspartij is het ondoenlijk om met een prefab concept daarop te anticiperen. De oplossing: landelijke standaardisatie van regelgeving voor toepassing van bouwmaterialen, klimaatadaptatie, biodiversiteit, stikstof, enzovoorts. Als het Rijk geen standaarden stelt, dan doen provincies, gemeenten en waterschappen dat ieder voor zich. Goed bedoeld, maar juist die lagere overheden zorgen voor het praktijkprobleem van opeenstapeling van eisen.

Anke van Hal, Nyenrode Business Universiteit

• Eens

Mijn reactie is natuurlijk genuanceerder dan alleen een ja of nee, maar waarom is het dan ‘eens’? Omdat mijn Nyenrode-collega prof. André Nijhof samen met transformatiespecialist Lucas Simons veel onderzoek deed naar het verloop van duurzame markttransformaties en de totstandkoming van duurzame veranderingen in een markt (zoals de bouw). Dat resulteerde in het boek Changing the Game, waarin zij constateerden dat bij complexe vraagstukken markttransformaties een vast aantal stappen doorlopen om succesvol te kunnen zijn. Regelgeving blijkt pas effectief als er voldoende ervaring is opgedaan en er een zekere mate van draagvlak is. Dus ja, op veel terreinen ligt het initiatief bij bouwbedrijven, maar alleen voor onderwerpen waar nog te weinig ervaring mee is opgedaan. Er is al heel veel wel uitgeprobeerd en bedrijven die van goede wil zijn, doen al veel. We zijn tenslotte al ruim dertig jaar bezig met ervaring opdoen. Er zijn dus ook talloze onderwerpen waarvoor wel regelgeving gemaakt kan worden (voor simpele maatregelen kan dat sowieso). Heeft de overheid dan geen rol bij innovaties? Zeker wel! Nijhof en Simons geven dat mooi aan: speelruimte bieden aan innovaties en experimenten. Zorgen dat de huidige regels niet te veel knellen, anders komt er niets van de grond en wordt er ook geen ervaring opgedaan. Dus ja, bedrijven hebben een aanjaagrol bij innovaties gericht op complexe opgaven, maar de overheid kan niet toekijken en niets doen.

Raymond van Sabben, Paul de Ruiter Architects

• Oneens

Uiteraard is het belangrijk dat de hele keten verantwoordelijkheid neemt voor de verduurzaming van Nederland, maar zonder strengere wetgeving komen we er niet. Ons bureau werkt gelukkig samen met koplopers onder de bouwers die durven te investeren in duurzame innovatie. Zo hebben we vorig jaar met BAM het Langeveld-gebouw voor de Erasmus Universiteit opgeleverd. Met het innovatieve Earth, Wind & Fire-ventilatiesysteem en een constructie uit boomstammen. BAM heeft hier absoluut zijn nek uitgestoken, maar wij kwamen tot deze oplossingen, omdat de uitvraag ambitieus was.
Bouwers zijn een uitvoerende partij aan het einde van de keten, terwijl duurzaam bouwen bij de opdrachtgever begint. Zonder ambities geen duurzaam project, maar vaak sneuvelen die ambities onder druk van andere belangen. Hier komt wetgeving om de hoek kijken. Die is nodig om prioriteit in de belangen te sturen. Zo bouw je met de huidige wetgeving simpelweg niet duurzaam en is er een groot gat tussen de verplichte MPG-score en het CO2-reductiepad van de Dutch Green Building Council om aan het Parijs-akkoord te kunnen voldoen. Door de sturende kracht van nieuwe Europese regelgeving (EU Taxonomie, CSRD en EPBD IV), zien we nu gelukkig wel een versnelling ontstaan bij grote opdrachtgevers. Strengere wetgeving biedt de zekerheid die nodig is om te investeren in kennisontwikkeling en innovatie. Deze investering is hard nodig om de circulaire en biobased materialentransitie te kunnen opschalen!

Marijn Schenk, NEXT architects

• Oneens

Op websites van veel grote woningbouwontwikkelaars en corporaties staat duurzaamheid met koeienletters beschreven. Ze ‘geloven in de noodzaak van circulaire ontwikkeling’ en ‘bouwen met duurzame materialen en een minimale milieuvoetafdruk’. Mooie woorden, want elke verandering begint met geloven, zien, voelen, willen en uiteindelijk bouwen. Die laatste stap blijkt echter een behoorlijke horde. In de meeste projecten lukt het soms om één van de gebouwen in houtbouw te maken, wordt er één blokje nul-op-de-meter of een klein stukje van het plan circulair. De financiën remmen steeds de ambitie. Verder stapelen van regels en eisen is dan niet de juiste oplossing, maar ‘geloven in de noodzaak’ ook niet. Bureaupartner Bart Reuser trof een paar jaar geleden in Seoul een dynamisch stukje stad aan, met een enorme transformatiecapaciteit en een hoogwaardig publiek domein. In het boekje Seoulutions beschreef hij het stimuleringsbeleid achter die ruimtelijke kwaliteit. Als je een stukje groen op je kavel realiseerde, mocht je in hogere dichtheid bouwen en als je een maatschappelijke functie een plek gaf, kreeg je ruimte voor een lucratiever rendement. Geen bestemmingsplan dat aangaf wat niet mocht, maar een systeem van stimuleren en belonen. Zou dat, met ook uitdagen en waarderen, hier werken in de verduurzaming? Van Beng naar Eng? Heel goed, dan gaat de erfpacht omlaag. De MPG gehalveerd? Dan mag de dichtheid omhoog. 100% biobased? Vergunning binnen een week in huis. Dan lukt die versnelling ook wel.

Expertpanel

Claudia Bouwens
Ir. Claudia Bouwens is programmabegeleider Energie en Duurzaamheid bij NEPROM (brancheorganisatie van maatschappelijk betrokken project- en gebiedsontwikkelaars).

Anke van Hal
Prof. dr. ir. Anke van Hal is hoogleraar Duurzaam Bouwen aan Nyenrode Business Universiteit.

Raymond van Sabben
Raymond van Sabben is architect en partner bij Paul de Ruiter Architects, een architectenbureau dat zich focust op duurzame, innovatieve architectuur.

Marijn Schenk
Marijn Schenk geeft leiding aan NEXT architects, vervult diverse advies- en bestuursfuncties, zoals het Kwaliteitsteam Merwedekanaalzone, en is supervisor van gebiedsontwikkeling Legmeer.

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Foto (bovenaan): Hogeschool Rotterdam (architect: Raymond van Sabben/Paul de Ruiter Architects; foto: Aiste Rakauskaite)