Autopon: meedogenloos eigenzinnig

Bouwiconen

Het meest inspirerende gebouw van...

Marcel Lok

Bureau: Marcel Lok_Architect

Projecten: Houthaven, Buiksloterham, Spaarndammerhart, Elzenhagen, Oostenburg; architectlid Commissie Ruimtelijke Kwaliteit in Amsterdam (2018 tot 2023)

Gebouw: Autopon van J.B. Ingwersen (Amsterdam)

“Ik weet nog dat ik als kind, opgroeiend in Amsterdam, al vroeg gefascineerd raakte door ‘de stad’. Wonend in een negentiende-eeuwse wijk in Amsterdam-West maakten enkele gebouwen in de directe omgeving enorme indruk op mij. Gebouw De Poort, waaronder je fijn kon voetballen, en om de hoek aan de Marnixstraat, de parkeergarage met rondlopende hellingbanen van Piet Zanstra.

Andere gebouwen in de stad vielen mij als kind ook op, omdat ze zo ‘anders’ waren. De Shelltoren aan de overkant van het IJ van Arthur Staal (over wiens oeuvre ik eerder schreef in de publicatie Local Heroes 17), is inmiddels tot de A’DAM Toren getransformeerd. Een groot gebouw aan de Overtoom, waar in een glazen vitrine auto’s stonden opgesteld, vond ik als kleine jongen ook uitermate fascinerend. Van architectuur wist ik nog weinig af, maar ik weet nog wel dat ik dat enorm spannend vond. De vroege herinneringen aan deze bijzondere gebouwen hebben mij er later ongetwijfeld mede toe gebracht om architect te worden.

Uitkragend object

Het gebouw aan de Overtoom is het Autopongebouw van J.B. Ingwersen (1921-1996), een woongebouw met op de begane grond een autobedrijf en showroom, dat tussen 1955 en 1961 is ontworpen en gebouwd in opdracht van Volkswagenimporteur Pon. Het gebouw bevat 56 appartementen met daarboven een over de dakrand uitkragend object: de voormalige directiekamer en tegenwoordig een exclusief penthouse. Het gebouw is in 2016 aangewezen als rijksmonument.

Le Corbusier

Ben Ingwersen was als jonge architect grote bewonderaar van Le Corbusier, wat in vrijwel al zijn werk, maar zeker in dit gebouw, zichtbaar is. Alles aan dit gebouw, van het veelvuldig gebruik van het bouwmateriaal beton tot aan de inventieve woningtypologie, is schatplichtig aan de Unité d’Habitation in Marseille, het revolutionaire gebouwconcept van de Zwitsers-Franse meester (opgeleverd in 1952). Hoewel de Unité van Le Corbusier een vrijstaand gebouw in een landschap is, dat rust op zware kolommen (pilotis) waar de wind onderdoor kan wervelen, kreeg Ingwersen het voor elkaar zijn ‘Unité’ onderdeel te laten zijn van een gesloten stadsblok in een binnenstedelijke context. Met een vloeiende ronding wist hij het gebouw de rooilijn te laten volgen, waardoor het schijnbaar moeiteloos opgaat in de gevelwand aan de Overtoom. Echter het betonnen brutalisme, de expressieve kolommen en de brise soleil neemt hij op zijn eigen manier over van Le Corbusier.

Wat ik bewonder aan het Autopongebouw is dat het zo meedogenloos eigenzinnig is, overduidelijk geconcipieerd is in een bepaalde tijd en tot op de dag van vandaag ‘modern’ is. Veel gebouwen uit het oeuvre van Ingwersen zijn overigens erg inspirerend: de lts-school aan de Wibautstraat (foto boven), het kantoor van Wella aan de Keizersgracht, gebouw De Utrecht aan de Amstel en de vele scholen die hij gedurende zijn carrière in Amsterdam heeft gerealiseerd. Opmerkelijk is ten slotte dat modernist Ingwersen bewoner was van een monumentaal, zeventiende-eeuws, Amsterdams grachtenpand aan de Geldersekade.”

Voor de volgende aflevering in deze rubriek draagt Lok Ard Hoksbergen voor.

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Marcel Lok
Foto boven: Google Streetview