Waar staan we we met de versnelling van de energietransitie in de gebouwde omgeving? Een trendonderzoek van TKI Urban Energy en TNO wijst onder meer op een tekort aan specialistische krachten en op het ontbreken van een industriële aanpak van renovatie van bestaande woningen.
Wat is er nodig om energietransitie in gebouwde omgeving te versnellen?
De duurzame verbouwing van Nederland is in volle gang. Daarbij is innovatie essentieel, want voor veel problemen van morgen hebben we vandaag nog geen oplossing. In de gebouwde omgeving (stad, dorp, snelweg enzovoort) ligt een veelheid aan opgaven; van zon op daken tot warmtenetten, ventilatiesystemen en renovatieplannen. TKI Urban Energy heeft tien innovatieve thema’s in de gebouwde omgeving onder de loep genomen. Waar staan we, is de ontwikkeling op weg om het verschil te maken, versnellen we genoeg en wat zijn de uitdagingen waar we nog voor staan? Het onderzoek is uitgevoerd door TNO samen met diverse experts per thema. TNO is de Nederlandse organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek.
De volgende thema’s zijn onder de loep genomen:
- Zonnepanelen op daken (van huizen, fabriekshallen) en op land
- Renoveren via de lopende band (industrialisatie van renovatieconcepten)
- Gedrag van woningeigenaren (drijfveren en barrières)
- Warmtepompen (de vervanger van de cv-ketel)
- Warmte-afgiftesystemen (van ketel tot kachel – het geheel van verwarming en koeling)
- Tapwater (over de stijging van de vraag en energiebehoefte van warm water)
- Ventilatiesystemen (over hoe isolatie ook de noodzaak tot ventilatie vergroot)
- Warmteopslag (hoe gebruik je de hitte van de zomer als verwarming in de winter of hoe benut je een overschot aan elektriciteit)
- Warmtenetten (verwarming op wijkniveau)
- De arbeidsmarkt (de beschikbaarheid van voldoende personeel)
- Energiecollectieven – van energyhubs tot energiecoöperaties
Op alle thema’s gaan de ontwikkelingen in sneltreinvaart en kan er nog veel potentieel worden ontsloten. Michiel Kirch, directeur TKI Urban Energy: "Investeren in innovatie loont. Tegelijkertijd liggen er uitdagingen voor iedereen om nieuwsgierig te blijven naar de innovaties die er zijn; van bewoners, warmtebedrijven, woningbouwcorporaties tot aannemers en gemeenten. Techneuten en gedragsdeskundigen moeten hiervoor de handen permanent ineenslaan. Om de versnelling te helpen is daarnaast meer standaardisatie nodig (plug & play van installaties, industrialisatie van de bouw) en kan de overheid een duidelijker regierol innemen."
Het onderzoek van TNO in opdracht van TKI Urban Energy heeft niet tot doel één oplossing te geven, de trends worden volgens drie ’potentiële marktontwikkelingen’ uitgewerkt. Deze kunnen dienen als handvatten bij het uitrollen en bedenken van nieuw beleid, nieuwe doelen en innovaties.
De mens als beperkende factor
Wat opvalt aan de interviews is dat de opschaling in sommige gevallen gebaat is bij (technologische) innovaties, maar vaak ontbreekt het aan:
- Het vertrouwen in en de bekendheid met de technologie en de voordelen ervan.
- Een goede businesscase waardoor er een prikkel is om te investeren.
- Een gunstige context voor de implementatie. Zo denken bijvoorbeeld warmtebedrijven en woningcorporaties bij warmtenetten nog niet altijd aan lage temperatuurnetten en kijken projectontwikkelaars bij renovatie nog te weinig naar fabrieksoplossingen. En dat terwijl de doorontwikkeling van de innovatie vaak sneller gaat dan de kennisvergaring. Het trendrapport wil daar verandering in brengen.
Plug & Play
Er is een tekort aan (specialistische) arbeidskrachten om de energietransitie uit te voeren en op te schalen. Behalve investeren in meer personeel, zijn er ook allerlei innovaties die arbeidsbesparend zijn. Om de installatie van warmtepompen en ventilatiesystemen te versnellen kunnen plug & play-methoden een grote bijdrage leveren aan het verminderen van de benodigde arbeidsuren, van kosten en van expertise.
De lopende band
Daarnaast zijn ‘lopende banden’ voor renovatie zeer kansrijk. Steeds meer consortia van bedrijven ontwikkelen totaalconcepten waarbij in een paar dagen een hele woning volledig verduurzaamd kan worden. Dat kan alleen maar dankzij gestandaardiseerde voorbereiding van de verbouwing in een industriële setting (de lopende band). Het bestaan van een industriële aanpak van renovatie van bestaande woningen is nog onbekend bij velen, waardoor de vraag ernaar erg beperkt is.
Regierol overheid
Een duidelijke visie en beleid vanuit de overheid kan de opschaling in de gebouwde omgeving ondersteunen door een gunstige context te creëren. Dat is gedaan met de cv-ketelvervanging door een (hybride) warmtepomp en er is meer laaghangend fruit. Bijvoorbeeld met subsidies voor ventilatiesystemen en warmteopslag.
Over het onderzoek
TNO heeft dit trendonderzoek uitgevoerd in opdracht van TKI Urban Energy. Het is opgebouwd naar tien verschillende thema’s. Per thema zijn meerdere experts geïnterviewd over de huidige en toekomstige ontwikkelingen. Er worden knelpunten, ontwikkelingen en randvoorwaarden genoemd per thema. Dit alles gerelateerd aan de impact van investeringen in de technologie op CO2-emissiereductie en nationale kosten. Daarbij worden drie scenario’s uitgewerkt: verdubbeling (dus twee keer zoveel toepassing dan berekend in de KEV), natuurlijk moment (toepassing van de technologie bij vervanging) en technisch potentieel (maximale toepassing van de techniek, zo snel mogelijk).
De duurzame verbouwing-podcast
De podcast is speciaal voor iedereen die werkt in of aan de versnelling van de gebouwde omgeving en interesse heeft in het trendrapport. De afleveringen zijn op onderwerp en kunnen los van elkaar geluisterd worden.
Je kunt de podcastafleveringen beluisteren via het podcastplatform van de Topsector Energie: Podbean, of afspelen via Spotify, Apple Podcasts of Google Podcasts.
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Natuurinclusief bouwen in uiterwaarden
20 jan om 07:30 uurDoor de klimaatverandering, stijging van de zeespiegel en de richtlijn ‘bodem en water sturend’ is het bouwen…
Collectieve wijkaanpak verduurzaming stimuleert groene groei
17 jan om 07:30 uurEen collectieve aanpak van wijken met slecht geïsoleerde huizen, waar de verduurzaming in één keer voor hele…
Versnellen procedures volkshuisvesting voor watervoorziening
14 jan om 07:30 uurHet kabinet publiceerde gisteren plannen om het dreigende drinkwatertekort vanaf 2030 in de hand te houden.…
Wat kan bouwwereld leren van tropisch regenwoud?
7 jan om 07:30 uurDe Wageningse wetenschapper Joris Voeten vertelde onlangs in een plenaire lezing tijdens het KAN Congres wat we…
‘Wettelijke verplichting tot vergroening noodzakelijk’
17 dec 2024Door de voortgaande verstening van Nederlandse steden roept Natuur & Milieu het kabinet op om een…
Donuteconomie als model voor stedelijke ontwikkeling en bouw
12 dec 2024In de rubriek Rapport Kort dit keer aandacht voor een publicatie over de toepassing van de donuteconomie in de…
Tuinklaar is het nieuwe bouwrijp
29 nov 2024Grondontwikkelaars zijn gewend de grond bouwrijp op te leveren. Voor projectontwikkelaars moet het voortaan…
Biodiversiteit van daktuinen verhogen doe je zo
22 nov 2024Naar aanleiding van een constatering van landschapsarchitecte Maike van Stiphout, eerder onze…
Reactie toevoegen