Het belang van een ‘Groot Verhaal’ voor onze samenleving

Ontwerptafel van beleid, dan maar gelijk een schot voor open doel: het samen opbouwen van een krachtig Eurazië.

Want daar ligt onvermijdelijke de post-fossiele toekomst van Europa. Hoe eerder we dat in Nederland erkennen en er eindelijk eens correct naar gaan handelen, hoe sneller we weer een positief toekomst horizon kunnen zien.

Want hoop brengt het aller beste in ons naar boven.

Karen van Oudenhoven geeft in haar essay Burgers gelijkwaardig aan de ontwerptafel van beleid de noodzaak aan om een lange termijn visie voor ons land te ontwikkelen en het belang om een brede laag van de bevolking actief te betrekken bij het ontwerp van deze visie. Hier ben ik het hartstochtelijk mee eens. In een reactie zou ik hier graag de volgende elementen aan willen toevoegen.

Om het brede maatschappelijke gesprek over de toekomst van ons land goed te kunnen voeren is het van belang om vooraf wel de problemen en uitdagingen te benoemen waar we voor staan en vooral ook wat het doel is waar de oplossingen aan dienen te voldoen. Anders ontstaat er een ongerichte discussie. Ook bij het formuleren van de problemen en doelen waar een oplossing voor moet komen zou de samenleving actief betrokken dienen te worden. Het gaat om een integrale visie waar de problemen aangepakt worden op het gebied van;
- De gevolgen van klimaatverandering (zeespiegelstijging, hoge waterstanden in onze rivieren, droogte, etc)
- Woningnood (waar kunnen en willen we wonen)
- Landbouw (stikstof problematiek, omschakeling naar ecologische productie, biodiversiteit, economische toekomst boeren).
- Natuurversterking (biodiversiteit, ruimte voor de natuur)
- Mobiliteit en bereikbaarheid (openbaar vervoer, fiets, auto en vliegverkeer)
- Zorg (effecten vergrijzing, gezondheidszorg, preventie, personeel, technologie)
- Inkomen (waardering bijdrage aan de samenleving van verschillende beroepen, bestaanszekerheid, perpectief op groei van waarden, welke waarden?)
- Onderwijs (waardering praktische beroepen, kenniseconomie)
- Economie (wat voor economie? hoogwaardige kenniseconomie, belasting op mens en natuur, klimaat)
- Migratie (zie rapport van Zwol, wat voor migratie? kloppelen aan wat voor economie en waarden)
- Manier van financiering (investeringen, opbrengsten, hoe en wie?)

Vervolgens het proces en vorm inrichten van het brede maatschappelijke gesprek.
We kunnen dit doen door drie toekomstscenario's op te stellen waar al deze elementen op een integrale manier een weging, keuze en hiermee een richting voor de toekomst in krijgen. Er valt iets te kiezen, we hebben invloed op ons individuele belang en tevens het maatschappelijke belang is voorwaardelijk voor draagvlak en succes. Hierbij is het belangrijk dat voor alle inwoners van Nederland duidelijk wordt 'whats in it for me?' Dat zou een perpectief en vertrouwen voor de toekomst kunnen geven.
De drie scenario's gaan we bespreken in het brede maatschappelijk gesprek in verschillende vormen met een zo groot en breed mogelijke groep burgers. Burgers kunnen ook zelf nieuwe scenario's toevoegen via burgerinitiatieven, of belangrijke elementen toevoegen. Een onafhankelijke regisseur zal het gehele proces faciliteren. De uitkomsten van dit brede maatschappelijke gesprek zullen een zwaarwegende rol spelen bij de besluitvorming hierover. Het primaat van de besluitvorming ligt uiteindelijk wel bij de representatieve democratie, bij de gekozen volksvertegenwoordigers. De participatieve democratie en representatieve democratie dienen hier in een proces van 'check and balances' goed met elkaar samen te werken.
De uitkomst en de visie dient in een soort van wetgevende status voor de lange termijn vastgelegd te worden op een dusdanige robuuste manier dat het de waan van de dag van de korte termijn politiek kan weerstaan. Denk hierbij aan de pensioenwetgeving en de klimaatwet.

Amsterdam, 27 maart, 2024. Dirk de Jager