Waarom tiny housing zo groot is in Japan

De straten van Japan zullen iedere architect enerzijds doen watertanden en anderzijds benauwen. De opzet van de stad heeft het mogelijk gemaakt dat honderdduizenden minuscule huizen kriskras door elkaar zijn gebouwd. Het is voor architecten een fijne plek, met interessante ontwerpen en genoeg werk. Enige nadeel is dus het gebrek aan ruimte, wat voor hoofdbrekens kan zorgen. Dit is echter niet het geval voor architecten met een voorliefde voor tiny housing, een type huis dat in Japan opvallend veel voorkomt. Temeer omdat Japanse huizen doorgaans een levensloop van 25 jaar hebben, is er veel werk te doen voor lokale architecten.

Masa Noguchi is als hoogleraar Environmental Design aan de University of Melbourne verbonden en komt nog geregeld in zijn thuisland voor werkbezoeken met geïnteresseerde westerse architecten. Gevraagd naar de reden voor de voorliefde voor tiny houses houdt hij het simpel: “Het gemiddelde huis is hier nou eenmaal kleiner, zo’n 93 m2.” Noguchi legt verder uit dat zeventig procent van de waarde van een huis de grond is, waardoor men nog eerder geneigd is om zelf een nieuw huis te bouwen op een aangekocht stuk grond.

The Roof House. Credit: Kida Katsushida (Fototeca)

"We kunnen geen kant op" 

De hoogleraar zegt dat er zowel mentale als fysieke factoren meewegen bij de vergevorderde staat van de tiny housing-industrie. “Japan is een klein eiland, we kunnen geen kant op, je zult het dus moeten doen met de ruimte die je hebt. We kunnen het eiland niet uitbreiden. Dus bouwen we kleine huizen.” Een tweede factor van belang is echter gewichtiger, die stamt uit een ver verleden. Iedere Japanner wordt op jonge leeftijd opgevoed met het concept mottainai, wat zoveel betekent als ‘spijt om verspilling’, of ‘een schuldgevoel over verspilling’.

Mottainai heeft zijn weerslag op hoe men naar huizen, en dan met name tiny houses kijkt. Het is voor Japanners belangrijk om grondstoffen, bouwmaterialen en producten die bij het vervaardigen van een huis – maar ook tijdens het bewonen van een huis – worden gebruikt en verbruikt niet te verspillen. “En een tiny house leent zich bij uitstek voor mottainai: deze kleine huizen gaan uiterst efficiënt om met materialen en het is een sport voor mensen die tiny houses laten maken om de prijs zo ver mogelijk te drukken door zo min mogelijk materialen te gebruiken.” Daarnaast is het van belang niet te veel elektriciteit, gas en licht te verspillen.

"Bouwconstructies enorm flexibel" 

Toch reikt de invloed van het concept verder dan het fysieke alleen – het is ook de efficiënte omgang met en het gebruik van ruimtes in een tiny house dat mottainai zo uniek Japans maakt. “Bouwconstructies zijn vaak enorm flexibel gelaten zodat bewoners naar eigen voorkeur kunnen spelen met het interieur. In essentie gaat het om de ruimte benutten op efficiënte wijze. Een slaapkamer hoeft niet alleen als slaapkamer te fungeren, zeker als mensen op tatamimatten slapen”, aldus Noguchi. In feite is dat nog een voordeel voor de Japanse architect van een tiny house: de slaapkamer is meestal niet meer dan een lege kamer, bestaande uit tatamimatten.

The Roof House. Credit: Kida Katsushida (Fototeca)

In Japanse tiny houses is het belang van schuifdeuren enorm: deze stellen de bewoners in staat om te spelen met de inrichting, en zijn de essentie van dé tiny house. “Je kunt de kamer in verschillende compartimenten indelen, of kamers nieuwe functies geven. In essentie moet je de ruimte in een huis respecteren zodat de multifunctionaliteit van die ruimte optimaal benut kan worden.” Dit is anders dan bij ons in Nederland, waar een slaapkamer toch vooral een slaapkamer is en niet per se meerdere functies heeft. 

De huizen van Tezuka

Volgens Takaharu Tezuka van het gelijknamige Tezuka Architects moet de stijgende belangstelling worden uitgelegd als logisch gevolg van een stedelijke trend. “Voorheen verhuisden we massaal naar de buitensteden van een stad als Tokio. Nu is het omgekeerde waar – waardoor er veel meer interesse is in veel kleinere percelen in de binnenstad. De ruimte is klein, maar de klanten zijn vaak inventief en veeleisend.” Tezuka legt uit dat er steeds meer mensen in de grote stad wonen met ambitieuze wensen voor tiny housing, die zij voorheen buiten Tokio lieten bouwen. Hieronder twee voorbeelden uit het portfolio van Tezuka Architects.

Big Window House

De Big Window House verenigt klassieke componenten uit de Japanse architectuur met hypermoderne technologie. Tezuka: “Dit huis staat in Yokohama en levert veel bekijks op. Het is een simpel vierkant huis. Je kunt op de foto zien dat er een gigantisch automatisch raam aan de voorkant van het huis is geïnstalleerd. Met een druk op de knop verdwijnt als het ware de gehele muur aan de bovenkant van het huis. Op die manier heb je alsnog privacy door de hoogte, maar wel licht en zicht op het landschap voor je.”

In Japan, in tegenstelling tot het westen, zijn ramen een redelijk nieuw fenomeen. Doorgaans gold het gedeelte van het huis waar geen muur in zat als de plek waar licht naar binnen kon komen, je kunt het een raam noemen. Dit is overigens wel aan het veranderen – ook in Japan is het gebruikelijk om een dergelijk raam in een huis te laten maken, het soort raam dat wij gewend zijn in Nederland.   

Roof House

Dit huis laat duidelijk zien hoe je de volle ruimte van een dak kunt benutten en waardoor een tiny house ineens heel ruimtelijk is. “Deze mensen wilden van bovenaf de vrijheid om in een huis te wonen zonder dak of muren, en dat zij in privacy van de volledige omgeving konden genieten.”

The Roof House. Credit: Kida Katsushida (Fototeca)

Dit artikel verscheen in Stedebouw & Architectuur, thema Renovatie en Herstructurering uit 2017. U kunt dit magazine downloaden in onze bibliotheek.

Auteur: Bobbie van der List