Monumentaal en gasloos – unieke renovatie Raadhuis Zundert

Het gemeentehuis van gemeente Zundert was begin 2019 aan renovatie toe. Duurzaamheid werd de leidraad, onder meer door een geïsoleerd dak, ledverlichting en automatische zonwering. De keuze om gasloos te worden lag toen nog niet vast. “Die ambitie hebben we zelf gecreëerd”, zegt Albert Brouwer, bouwfysicus en adviseur bij Innax. “De ketel en de beheerssystemen waren sterk verouderd, dus in de basis moest er groot onderhoud worden gepleegd. Waarom dan niet meteen kiezen voor een gasloos concept?”

De plannen voor het gemeentehuis werden gesmeed nog voordat bekend werd dat de gaswinning uit Groningen werd afgebouwd, dus de noodzaak voor een gasloos pand was nog lang niet aan de orde. Gemeente Zundert ging de uitdaging toch aan. “Ze vonden het een nobel streven om alles elektrisch te kunnen doen”, zegt Brouwer. Die keuze heeft de gemeente geen windeieren gelegd.

Verwarmen op het meest kritische moment

Voor het gemeentehuis, dat intussen het Raadhuis wordt genoemd, adviseerde Brouwer een lucht-waterwarmtepomp in combinatie met een VRV-installatie. “De VRV kan verwarmen, maar ook koelen”, zegt hij. Daarmee werd direct een comfortslag gemaakt, gezien het pand voor die tijd geen koeling had. “Bovendien kun je met het systeem energie uitwisselen als je in één ruimte verwarmt en in een andere koelt.” De installaties zijn verder uitgewerkt en geïnstalleerd door van den Buijs Installaties B.V., destijds gevestigd in Zundert. Vanuit hun nieuwe vestiging in Breda wordt ook het jaarlijkse onderhoud en de service verzorgd. Tot op heden zijn er positieve bevindingen over het klimaat in het gebouw en is de installatie zeer bedrijfszeker.

De maatwerkoplossing paste uitstekend in de situatie van het Raadhuis. De voorkant van het gebouw betreft namelijk een monumentale gevel waar het team weinig aan kon doen, terwijl de achterkant flink werd aangepakt met nieuwe kozijnen, ruiten en isolatie. Een verschil in temperatuur is dan ook voor de hand liggend. Om die reden besloot Brouwer dat de voorgenoemde warmtepomp enkel in de nacht zou verwarmen. “Op het meest kritische moment behoud je zo de warmte”, zegt hij. “Zodra het kantoor overdag wordt bezet, komt er vanzelf warmte binnen: de verlichting en computers gaan aan en ook het personeel zelf brengt warmte. De warmtepomp kan dan dus gewoon uit.”

Een fraaie bijkomstigheid in deze plannen was dat de oorspronkelijke radiatoren van de cv-verwarming hergebruikt konden worden. “Een stukje circulair gedacht”, zegt Brouwer. “We slopen zo min mogelijk. Bovendien was het een financiële overweging. Overal vloerverarming toepassen was veel te duur.” 

All-electric op beperkte nutsaansluiting

Een van de grotere uitdagingen bij de renovatie was de netaansluiting. “Die was gelimiteerd”, zegt Brouwer. In overleg met Enexis werd iets meer capaciteit geregeld, al werd de grootste winst gehaald met de keuze om slechts ’s nachts te verwarmen. “Die denkwijze zie je niet vaak, maar daar moeten we juist naartoe. In de nacht hebben we capaciteit te over op het net. Het is ook niet een ingewikkeld systeem: de warmtepomp slaat aan en uit op basis van een klok.”

Door het VRV-systeem kunnen ruimtes alsnog individueel worden verwarmd en verkoeld. Een praktische oplossing, legt Brouwer uit: “Een kantoorgebouw is heel flexibel: de ene keer zit je op je plek of ben je aan het vergaderen en de andere keer werk je thuis. Het gebouw schaalt continu op en af, wordt warmer en kouder. Daardoor konden we met beide systemen en met de beperkte nutsaansluiting alsnog een all-electric gebouw realiseren.”

In het klimaatsysteem is uiteraard ook het ventilatiesysteem geïntegreerd, wat voor een zeer laag CO2-gehalte in de frisse kantoren zorgt, met de juiste inblaastemperaturen die het comfort alleen nog maar verhogen. Ook voor de nakoeling/naverwarming van de ventilatielucht is gekozen voor Daikin-warmtepompen. Vanwege de coronapandemie in 2020 werd met name ventilatie een nog belangrijker aandachtspunt en was het nieuwe Raadhuis met deze installatie daar al gelijk mee up-to-date.

Smaakt naar meer

Voor het Raadhuis in Zundert werd uitgegaan van de bestaande situatie. Dat heeft tot een slimme toepassing geleid die intussen vaker wordt toegepast door Daikin, leverancier van klimaatsystemen. In de sector zien we immers steeds vaker dat flexibel gebruikte ruimtes steeds minder worden verwarmd. “In scholen kun je dit systeem dan ook goed toepassen”, zegt Brouwer. “Daar heb je veel mensen op een klein oppervlakte en dus veel warmteontwikkeling. Houd je die school ’s nachts op 19 graden, dan wordt het overdag al gauw 20 tot 21 graden. Als je dan door blijft verwarmen, moet je na een paar uur alweer gaan koelen. Dan heb je het over energievernietiging en dat willen we niet.”

Stedebouw & Architectuur, thema Renovatie & Herstructurering

Dit artikel verscheen eerder in de derde editie van Stedebouw & Architectuur magazine in 2023. Deze editie verscheen op 7 juli.

Je kunt de hele editie digitaal lezen via onze online bibliotheek. Hiervoor dien je een abonnement te hebben. Nog geen lid? Overweeg dan een abonnement en krijg direct toegang tot alle toekomstige én reeds verschenen edities van Stedebouw & Architectuur.