Zie de straat, een functionele ambiance

donderdag 5 februari 2015
timer 5 min
Stadsstraten zijn podia waarop de stedeling kan acteren en een middel om stedelijke mobiliteit te sturen. Hoe complex ook, een integrale ontwerpstrategie komt zelden voor. Het lectoraat Infratecture en ‘de Urbanisten’ bestudeerden tien voorbeeldige stadsstraten en definieerden een interdisciplinair begrippenkader, een methodiek en zeven principes voor het creëren van ‘een functionele ambiance’ in stadsstraten.

In een goed ontwerp komen ‘het maken van plekken’ én ‘het organiseren van de stromen’ beide aan bod, met elkaar in balans en vormen een ‘functional ambiance’ (FA). In zo’n ontwerp werken verschillende disciplines (verkeerskunde, landschapsarchitectuur, stedenbouw, architectuur, civiele techniek) vanuit gelijkwaardigheid en samenhang aan vragen als: hoe maken we de ‘greatstreets’ van de toekomst? Hoe vinden we in het ontwerp van de stadsstraat de juiste balans tussen de straat als verkeersruimte en als verblijfsruimte? 


Dit geeft al aan dat de complexiteit van een stadsstraat niet vanuit één invalshoek is te vatten en dat het ontwerpen van stadsstraten, het ontwerpen van stedelijkheid is. Dat vergt samenwerking tussen de verschillende disciplines, en dan speelt ‘taal’ een belangrijke rol.


In een zoektocht naar zo’n ‘gezamenlijke taal’ analyseerde het lectoraat, samen met ‘de Urbanisten’ tien voorbeeldige stadsstraten. Ontwerpers van deze best practices bevestigden dat de ‘latere’ succesfactoren inderdaad voortkwamen uit interdisciplinaire ontwerpsessies. Om te komen tot een integraal ‘begrippenkader’, is gezocht naar begrippen die niet toegeëigend worden door één discipline, maar open zijn; naar een taal die een ieder verstaat en die de werelden kan verbinden. Van acht geselecteerde begrippen komen er vier uit het domein van de ‘spaces of flows’ (stromen, verweven, kriskras en zonering) en vier uit de ‘spaces of place’ (clustering, frontyard, symboliek en net). Ieder begrip is even belangrijk, maar elke specifieke stadsstraat vraagt om een uitgekiende eigen balans. De acht begrippen samen helpen in het gesprek over de straat en ook in het waarderen en bij het ontwerpen van de stadsstraat. De acht begrippen vormen ook de kern van functional ambiance, FA.
 

Ambitie en werkelijkheid verbeelden in een Spidergraph

Na het begrippenkader is een ‘FA-ontwerpstrategie’ opgesteld waarin de, geconstateerde ‘impliciete’ gezamenlijkheid, expliciet wordt gemaakt. Deze methodiek start met het bepalen van de ambitie. Deze wordt vervolgens verbeeldt door gezamenlijk op de acht begrippen ‘te scoren’ en aan te geven in een zogeheten ‘spidergraph’. Door deze spidergraph te vergelijken met die voor de uitgangssituatie, is direct te zien welke kwaliteiten behouden moeten blijven, welke teruggebracht kunnen worden en welke op een hoger niveau gebracht moeten worden.
 

Voor elke straat zal de ‘spidergraph’ anders zijn en tot andere ontwerpkeuzes en invulling leiden. Uit testen van deze methodiek op de Rotterdamse West Kruiskade en de Amsterdamse Haarlemmerstraat blijkt dat ontwerpen nog steeds mensenwerk is en gebaseerd zal moeten zijn en blijven op creativiteit en vakkennis (zie foto’s).
 

7 ontwerpprincipes

Tijdens de ontwikkeling en toepassing van de FA-methodiek, zijn ook de volgende ontwerpprincipes gedefinieerd:
 

1. Ga uit van goed gedrag van mensen
Geef automobilisten, fietsers en voetgangers de verantwoordelijkheid die zij verdienen. Minimaliseer (niet elimineer) restrictieve en preventieve maat­regelen enkel gericht op risicobeheersing. Behandel iedere verkeersdeelnemer in eerste instantie als mens en niet als ‘verkeer’.
 

2. Benut de bestaande kwaliteiten
Observeer het huidige gedrag en doorzie welke aspecten van de inrichting werken en wat er nog niet func­tioneert. De geschiede­nis van de straat kan inspireren, identiteit verlenen en is altijd een context om lering uit te trekken.
 

3. Creëer de passende balans tussen verkeer en verblijf
Iedere stadsstraat herbergt ‘spaces of flows’ en ‘spaces of place’. Beide verdienen aandacht bij het ontwerp, evenals hun onderlinge verhouding en overgangen. In deze overgangen is mogelijke sprake van frictie en dat is niet erg: wrijving geeft warmte.
 

4. Meng waar het kan, scheidt als het moet
Door een nauwkeurige bepaling van de positie van de stadsstraat in het stedelijk ver­keersnetwerk, kan de juiste balans worden gevonden tussen ruimte voor doorstroming en voor verweving en kriskras-bewegingen anderzijds. Niet overal en willekeurig, maar gericht en ontworpen, met een zekere mate van flexibiliteit.
 

5. Maak plekken en stimuleer sociale interactie
Een goede stadsstraat biedt ruimte voor private acties in het publieke domein.
 

6. Ontwerp structuur en laat ruimte
Binnen de ontworpen structuur wordt ruimte geboden voor informeel gedrag en verblijf. Een goede stadsstraat organi­seert vrijheid.
 

7. Het zit hem in de details
De wijze waarop de straat wordt gemaatvoerd en gematerialiseerd draagt in zeer belangrijke mate bij aan het gebruiksgemak, de sfeer en de identiteit van de stads­straat.
 

Auteurs: Marc Verheijen en Peter Volken Smidt, Hogeschool Rotterdam, lectoraat Infratecture


Op www.verkeerskunde.nl/functionalambiance leest u de integrale versie van dit artikel.

Reactie toevoegen

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.
Zie de straat, een functionele ambiance

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Excursie: honderden woningen binnen UNESCO Werelderfgoed

14 mei om 07:30 uurtimer4 min

Hoe bouw je honderden nieuwe woningen in een gebied dat officieel te boek staat als UNESCO Werelderfgoed? Je…

Lees verder »
descriptionArtikel

Bereken de hittestress in straten en op pleinen

13 mei om 07:30 uurtimer11 min

Veel pleinen in Nederland zijn ingericht voor markten en evenementen en ontberen klimaatadaptieve kwaliteiten.…

Lees verder »
descriptionArtikel

Nieuw platform en magazine: Ruimte voor Bewegen

12 mei om 07:30 uurtimer3 min

Nederland beweegt nog veel te weinig en daarom groeit de roep om de openbare ruimte beweegvriendelijker te…

Lees verder »
descriptionArtikel

Blue Zone Festival Score: ranglijst ideale leefomgeving

9 mei om 07:30 uurtimer10 min

Welke buurt, wijk of regio in Nederland vormt de ideale leefomgeving om gezond ouder te worden? De nieuwe Blue…

Lees verder »
descriptionArtikel

Architect van de stedelijke rafelrandjes

8 mei om 07:30 uurtimer15 min

Pal naast een kale bouwplaats langs een van de allerlaatste rafelrandjes binnen de Amsterdamse ring werkt…

Lees verder »
descriptionArtikel

De menselijke maat als uitgangspunt in de stad van morgen

6 mei om 07:30 uurtimer4 min

De Amerikaans-Canadese publicist en stadsactivist Jane Jacobs zette zich in de jaren zestig in voor levendige,…

Lees verder »
descriptionArtikel

Buurttransformatie: problemen oplossen met andere problemen

28 apr om 07:30 uurtimer17 min

Kom jij nog weleens een Warmtetransitievisie tegen? De rapporten zijn inmiddels weggestopt in bureauladen,…

Lees verder »
descriptionArtikel

Dorps bouwen: draagvermogen en daadvermogen

22 apr om 07:30 uurtimer7 min

In zijn column voor Stedebouw & Architectuur schrijft Harrie van Helmond over hoogwaardige,…

Lees verder »