Zie de straat, een functionele ambiance
In een goed ontwerp komen ‘het maken van plekken’ én ‘het organiseren van de stromen’ beide aan bod, met elkaar in balans en vormen een ‘functional ambiance’ (FA). In zo’n ontwerp werken verschillende disciplines (verkeerskunde, landschapsarchitectuur, stedenbouw, architectuur, civiele techniek) vanuit gelijkwaardigheid en samenhang aan vragen als: hoe maken we de ‘greatstreets’ van de toekomst? Hoe vinden we in het ontwerp van de stadsstraat de juiste balans tussen de straat als verkeersruimte en als verblijfsruimte?
Dit geeft al aan dat de complexiteit van een stadsstraat niet vanuit één invalshoek is te vatten en dat het ontwerpen van stadsstraten, het ontwerpen van stedelijkheid is. Dat vergt samenwerking tussen de verschillende disciplines, en dan speelt ‘taal’ een belangrijke rol.
In een zoektocht naar zo’n ‘gezamenlijke taal’ analyseerde het lectoraat, samen met ‘de Urbanisten’ tien voorbeeldige stadsstraten. Ontwerpers van deze best practices bevestigden dat de ‘latere’ succesfactoren inderdaad voortkwamen uit interdisciplinaire ontwerpsessies. Om te komen tot een integraal ‘begrippenkader’, is gezocht naar begrippen die niet toegeëigend worden door één discipline, maar open zijn; naar een taal die een ieder verstaat en die de werelden kan verbinden. Van acht geselecteerde begrippen komen er vier uit het domein van de ‘spaces of flows’ (stromen, verweven, kriskras en zonering) en vier uit de ‘spaces of place’ (clustering, frontyard, symboliek en net). Ieder begrip is even belangrijk, maar elke specifieke stadsstraat vraagt om een uitgekiende eigen balans. De acht begrippen samen helpen in het gesprek over de straat en ook in het waarderen en bij het ontwerpen van de stadsstraat. De acht begrippen vormen ook de kern van functional ambiance, FA.
Ambitie en werkelijkheid verbeelden in een Spidergraph
Na het begrippenkader is een ‘FA-ontwerpstrategie’ opgesteld waarin de, geconstateerde ‘impliciete’ gezamenlijkheid, expliciet wordt gemaakt. Deze methodiek start met het bepalen van de ambitie. Deze wordt vervolgens verbeeldt door gezamenlijk op de acht begrippen ‘te scoren’ en aan te geven in een zogeheten ‘spidergraph’. Door deze spidergraph te vergelijken met die voor de uitgangssituatie, is direct te zien welke kwaliteiten behouden moeten blijven, welke teruggebracht kunnen worden en welke op een hoger niveau gebracht moeten worden.
Voor elke straat zal de ‘spidergraph’ anders zijn en tot andere ontwerpkeuzes en invulling leiden. Uit testen van deze methodiek op de Rotterdamse West Kruiskade en de Amsterdamse Haarlemmerstraat blijkt dat ontwerpen nog steeds mensenwerk is en gebaseerd zal moeten zijn en blijven op creativiteit en vakkennis (zie foto’s).
7 ontwerpprincipes
Tijdens de ontwikkeling en toepassing van de FA-methodiek, zijn ook de volgende ontwerpprincipes gedefinieerd:
1. Ga uit van goed gedrag van mensen
Geef automobilisten, fietsers en voetgangers de verantwoordelijkheid die zij verdienen. Minimaliseer (niet elimineer) restrictieve en preventieve maatregelen enkel gericht op risicobeheersing. Behandel iedere verkeersdeelnemer in eerste instantie als mens en niet als ‘verkeer’.
2. Benut de bestaande kwaliteiten
Observeer het huidige gedrag en doorzie welke aspecten van de inrichting werken en wat er nog niet functioneert. De geschiedenis van de straat kan inspireren, identiteit verlenen en is altijd een context om lering uit te trekken.
3. Creëer de passende balans tussen verkeer en verblijf
Iedere stadsstraat herbergt ‘spaces of flows’ en ‘spaces of place’. Beide verdienen aandacht bij het ontwerp, evenals hun onderlinge verhouding en overgangen. In deze overgangen is mogelijke sprake van frictie en dat is niet erg: wrijving geeft warmte.
4. Meng waar het kan, scheidt als het moet
Door een nauwkeurige bepaling van de positie van de stadsstraat in het stedelijk verkeersnetwerk, kan de juiste balans worden gevonden tussen ruimte voor doorstroming en voor verweving en kriskras-bewegingen anderzijds. Niet overal en willekeurig, maar gericht en ontworpen, met een zekere mate van flexibiliteit.
5. Maak plekken en stimuleer sociale interactie
Een goede stadsstraat biedt ruimte voor private acties in het publieke domein.
6. Ontwerp structuur en laat ruimte
Binnen de ontworpen structuur wordt ruimte geboden voor informeel gedrag en verblijf. Een goede stadsstraat organiseert vrijheid.
7. Het zit hem in de details
De wijze waarop de straat wordt gemaatvoerd en gematerialiseerd draagt in zeer belangrijke mate bij aan het gebruiksgemak, de sfeer en de identiteit van de stadsstraat.
Auteurs: Marc Verheijen en Peter Volken Smidt, Hogeschool Rotterdam, lectoraat Infratecture
Op www.verkeerskunde.nl/functionalambiance leest u de integrale versie van dit artikel.
![Zie de straat, een functionele ambiance](/sites/default/files/styles/max_350/public/oldarticleimages/header_771.jpg?itok=lGthyrmk)
Bij het thema van dit artikel betrokken organisaties
Meer artikelen met dit thema
Toekomstbestendig bouwen: slim, duurzaam en betaalbaar
30 mei om 07:30 uurMartin Huiskes is architect en partner bij LKSVDD architecten. Het bureau richt zich op het maken van ‘…
Gezondheid beter met beweegvriendelijke infrastructuur
29 mei om 07:30 uurOntwerp een stad die vriendelijk is voor voetgangers en fietsers en je ziet dat beleid terug in cijfers over…
Een andere toekomst voor Nederland waterland
28 mei om 07:30 uurIn de nieuwe Stedebouw & Architectuur - thema Transformatie & Transities - wordt de toekomst van de…
Focus Stedebouw & Architectuur op dynamiek Nederlandse delta
23 mei om 15:00 uurDe nieuwe Stedebouw & Architectuur (#3) is van de drukpersen gerold. Met de Delftse universitair…
Komst zero-emissiezones blijft achter
23 mei om 07:30 uurIn het Klimaatakkoord uit 2019 is afgesproken om stadslogistiek (alle bestel- en vrachtauto’s die in een stad…
Draag ook bij aan een beweegvriendelijke leefomgeving
21 mei om 07:30 uurGezondheid is in het gros van de gemeentelijke en provinciale Omgevingsvisies een belangrijk thema en daarmee…
Primeur voor online tool die potentie biodiversiteit toont
17 mei om 17:00 uurEen gezonde biodiversiteit doet heel veel voor de mens. Tot nu toe wordt veelal de huidige biodiversiteit van…
Hoe welkom is auto nog bij verdichting van steden?
14 mei om 11:00 uurSteden verdichten betekent ook oplossingen zoeken voor geparkeerde auto's. Met daarbij vaak de wens om de auto…
Reactie toevoegen