Scholen als parels in de wijk

Wie het anno nu over een school of schoolgebouw heeft, neemt een hopeloos ouderwets woord in de mond, aldus Chantal Broekhuis. Laat je echter niet afschrikken door haar stellingname. Ze windt er graag geen doekjes om en is daarom ook de keynotespreker van het Duurzame & Gezonde Scholen Congres, aanstaande woensdag 13 november in Omnisport Apeldoorn. Broekhuis: “We moeten met elkaar alleen nog spreken over kindcentra, want dat zijn het als je kijkt naar schoolgebouwen. Een gemiddeld schoolgebouw kent inmiddels bijna altijd onderwijs en kinderopvang. De landelijke ontwikkeling is een doorlopende leerlijn van 0 tot 12 of zelfs 14 jaar. En daardoor maken meerdere organisaties gebruik van zo’n gebouw en kan je echt niet meer spreken van een schoolgebouw.”

Achterstandswijken

“Daarnaast zie ik dat het onderwijs steeds intensiever samenwerkt met bijvoorbeeld de welzijns- en zorgsectoren. De school als parel in de wijk. Dat zie je vooral in achterstandswijken en met name in de grote steden. Daar is die problematiek rond zorg en welzijn nog meer aanwezig. Er zijn zelfs inloopspreekuren voor gezinnen die niet meer door het hele woud van papieren en formulieren heen komen. Dan helpt dus iemand vanuit school een gezin om in aanmerking te komen voor sociale voorzieningen en dat bovenop de interne begeleiding en remedial teaching. En denk bij zorg aan een schoolpedagoog of een kinderfysiotherapeut, maar in het speciaal onderwijs ook jeugdzorg.”

“Je zou de medewerkers de kost moeten geven die dit werk doen vanuit een berging of een teamkamer. Zo werkt dat soms in zo’n oud schoolgebouw. Daar wringt het tegenwoordig. Het onderwijs moet sturen op basisvaardigheden en daarvoor functioneren klaslokalen nog wel. Waar het misgaat, waar de functionaliteit van vooral oude, starre schoolgebouwen knelt, is passend onderwijs, inclusief onderwijs en de samenwerking met de kinderopvang en jeugdzorg. Het is echt vreselijk. Daar krijg ik tranen van in mijn ogen. De realiteit is dat oude schoolgebouwen geen ruimte bieden voor inclusief of passend onderwijs. Maar ook voor een schoolbibliotheek is er in die gebouwen geen ruimte en dus wordt er dan maar weer een berghoek uitgeruimd. Dat is toch zo krom als wat als je werk moet maken van basisvaardigheden?”

Inclusief

“Wij werken met dertien scholen en één daarvan maken we nu ‘inclusief’ met extra ruimte voor passend onderwijs. Een andere school is net uitgebreid. Omdat er te weinig ruimte was, werd daar gewoon les gegeven in het speellokaal. Verder zijn we bezig met nog twee uitbreidingen, een levensduur verlengende renovatie en een vervanging van vier schoolgebouwen. Dat worden nu allemaal kindcentra. Dus momenteel is meer dan de helft van onze portefeuille under construction en dat vooral omdat de gebouwen hun technische levensduur ver voorbij zijn en het in de huidige situatie door groei en verandering van het onderwijs functioneel op heel veel fronten knelt. We zijn  volop bezig met de vorming van kindcentra, waardoor we misschien ook, in samenwerking met de kinderopvang, het personeelstekort in beide sectoren kunnen gaan oplossen.”

“Scholen zijn tegenwoordig dus de parels in de wijken. Vroeger kwamen mensen samen in de kerk en dan had je daar een connectie vanuit de samenleving. Dat is veranderd. Daar kun je van alles van vinden, maar deze samenkomst is verschoven naar plekken zoals scholen. Dus het inclusieve van toen is als een brede maatschappelijke wolk uitgewaaierd naar allerlei maatschappelijke voorzieningen, ook naar het onderwijs. En daar zijn passende voorzieningen voor nodig.”

“De bezuinigingen op maatschappelijk vastgoed maken dat er steeds minder plekken zijn waar mensen kunnen samenkomen, waardoor de druk op scholen juist toeneemt. Er is dus meer behoefte aan ruimte voor welzijn en zorg. Met bijvoorbeeld ouder-kindlokalen voor ouders die de Nederlandse taal nog niet machtig zijn. En een schoolbibliotheek, na het sluiten van de dorpsbibliotheek, of een podium voor muziek, omdat het cultuurhuis is gesloten. Want je wilt kinderen ook de ruimte geven om zich creatief te kunnen uiten. Van kinderen zelf horen we dat ze graag wat meer met hun handen zouden willen doen op school. We willen toch in Nederland meer vakmensen hebben, want er is een tekort aan elektriciens? En een handvaardigheidlokaal hebben we dan niet!”

Vastgoed

Naast deze ontwikkelingen is Broekhuis een warm pleitbezorger van meer samenwerking in het onderwijs op het gebied van vastgoed. Daarover zal ze tijdens het Duurzame & Gezonde Scholen Congres een aparte presentatie geven. Kamphuis: “Het systeem is nu nog ouderwets ingericht en niet gericht op een goede samenwerking. Het is een soort NS: de rails zijn nog steeds hetzelfde, de treinen zijn misschien iets veranderd, maar het loopt in de bedrijfsvoering nog steeds vast als op een doodlopend station. In een traditioneel proces waarin scholen worden vervangen, wacht je netjes op je beurt. Die weg loopt nu echter vast op kwaliteit, capaciteit en financiën. Dat is ook logisch, want je bent elke keer opnieuw het wiel aan het uitvinden. Je doktert elke keer een uniek proces met elkaar uit. Dat kost veel, heel veel en daar is de capaciteit ook niet meer voor beschikbaar.”

“De onderwijssector is de enige vastgoedsector waarin je te maken hebt met split incentives, dus met twee partijen - gemeente en schoolbestuur - die alle twee geld krijgen om iets te doen met onderwijshuisvesting. Daardoor is er geen vastgoedorganisatie die eenduidig en efficiënt kan werken. Eerst is geprobeerd om dat met decentralisatie op te lossen, maar dat is een financieel ingewikkeld vehikel geworden, waardoor mensen niet konden overzien hoe je dat nou op een goede manier moet organiseren met elkaar. Op dat moment was het samenwerkingsklimaat daar ook nog niet rijp voor. De urgentie is nu echter zo groot, dat je wel moet samenwerken met elkaar en de middelen bij elkaar moet brengen om nog iets te kunnen doen voor de verbetering van onderwijshuisvesting.”

Hoe je dat doet en waar er in het land al goede voorbeelden te vinden zijn, vertelt Chantal Broekhuis op woensdag 13 november in Omnisport Apeldoorn, tijdens het Duurzame & Gezonde Scholen Congres. Ontdek hier het complete programma of meld je meteen aan.

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.