‘In het onderwijs is innovatief vastgoed- management nodig’

donderdag 2 januari 2025

Met veel ervaring in het vastgoedmanagement - zoals portefeuilles van 65 schoolgebouwen - draagt Chantal Broekhuis veel steentjes bij aan het realiseren van scholen. Momenteel beheert ze de gebouwen van SPCO Groene Hart en stelt dat de standaard manier van scholen bouwen niet meer van deze tijd is.

Wie zich bezighoudt met scholen bouwen, moet het standaard beheer en onderhoud loslaten en toewerken naar integraal vastgoedmanagement, aldus Chantal Broekhuis. “Op de klassieke manier van onderwijshuisvesting is er een Integraal Huisvestingsplan en een onderhoudsplan. Een Integraal Huisvestingsplan is op lokaal niveau opgesteld door de gemeente, samen met de schoolbesturen. Het is een planning waaruit blijkt wanneer je school toe is aan vervanging. Je wacht netjes op je beurt en dan komt er, vaak met veel vertraging, een traditioneel vervangingsproces op gang. Waarbij we het nog niet hebben over de drempels die daarna volgen, over functionaliteit voor inclusief onderwijs of over kwalitatieve verduurzaming en circulariteit. Meestal was dat helemaal gericht op nieuwbouw.

Kindcentrum Montfoort (Montfoort, EGM Architecten, foto SPCO Groene Hart).

Inmiddels weten we dat dit een weg is die aan het doodlopen is. Letterlijk en figuurlijk. Die loopt vast op kwaliteit, capaciteit en financiën. Dat is ook wel weer logisch, want je bent elke keer opnieuw het wiel aan het uitvinden. Je doktert elke keer een uniek proces met elkaar uit. Dat kost veel, heel veel en daar is de capaciteit ook niet meer voor beschikbaar.

Dit is natuurlijk ook een van de klachten van de sectorraden, van de PO-raad en de VO-raad. In een interdepartementaal onderzoeksrapport is hier ook op gewezen en dat heeft geleid tot het Programma Onderwijshuisvesting, het POHV-programma om hier veel beter mee om te gaan. Een aantal steden en onderwijshuisvestingscoöperaties is al bezig met die omslag. Niet steeds werken van projectje naar projectje, maar een slimmere en efficiëntere manier van het integraal beheren van een vastgoedportefeuille.

Samenwerkingsklimaat

Het gekke is dat de onderwijssector ongeveer de enige vastgoedsector is waarin je te maken hebt met split incentives, dus met twee partijen - de gemeente en het schoolbestuur - die alle twee geld krijgen om iets te doen met onderwijshuisvesting. Daardoor is het zo moeilijk om integraal vastgoedmanagement te organiseren en op een eenduidige en efficiënte wijze te werken. Met doordecentralisatie is geprobeerd om dat op te lossen, maar dat is een financieel en juridisch ingewikkeld vehikel geworden, wat afleidde van het doel ‘integraal vastgoedmanagement’. Mensen konden niet overzien hoe je dat nou op een goede manier moet organiseren met elkaar. Op dat moment was het samenwerkingsklimaat daar ook nog niet rijp voor.

De urgentie is nu echter zo groot, dat je wel moet samenwerken en alle middelen bij elkaar moet brengen om nog iets te kunnen doen voor de verbetering van onderwijshuisvesting. We hebben enorm veel oude schoolgebouwen die om functionele en technische redenen vervangen moeten worden en dat kan je niet meer op de klassieke manier aanpakken. Dat gaat gewoon niet. Er is daarom innovatie van het vastgoedmanagement nodig om dat op een goede manier te kunnen doen. En het liefst ook nog één vastgoedorganisatie om schaalvoordelen te kunnen benutten.


‘Samenwerking lukt wel als het gaat over de onderwijskwaliteit'


Verschillende organisaties

Kijkend naar de efficiëntie stuit je op veel gemeenten en evenzovele schoolbesturen voor primair en voortgezet onderwijs. Die organisaties zijn allemaal verschillend georganiseerd. De gemeenten hebben aparte afdelingen Vastgoed, Onderwijshuisvesting en Sport naast een afdeling Ruimtelijke ontwikkeling. Ze gaan ieder apart over grond en opstal, toekenning van voorzieningen voor onderwijshuisvesting en sport en over het verlenen van vergunningen. En daarnaast heb je diverse situaties bij de schoolbesturen.

Grote schoolbesturen hebben meestal nog wel een vastgoedafdeling, die vaak de afdeling huisvesting wordt genoemd en meer een soort facilitaire afdeling is. Niet veel schoolbesturen hebben, zoals bij SPCO Het Groene Hart, een bestuurder die zich helemaal richt op het verbeteren van de bedrijfsvoering en de huisvesting. Er zijn ook veel kleinere schoolbesturen, met slechts enkele scholen, die samenwerken met allerlei adviseurs en dat ene unieke project of het onderhoud zo nog net weten te managen. De grote tussenlaag van middelgrote schoolbesturen worstelt met de vastgoedvraagstukken. Het ontbreekt vaak aan capaciteit, kennis en kunde.

Wilhelminaschool (Woerden, Arcom, foto SPCO Groene Hart).

 

  • Innovatief
    “Ik snap dat veel gemeenten en schoolbesturen koudwatervrees hebben als het gaat om doordecentralisatie. Maar er zijn ook mooie samenwerkingsvoorbeelden bekend waarvoor dat niet per se nodig is. Een mooi voorbeeld daarvan is het Innovatiepartnerschap schoolgebouwen in Amsterdam, een soort cafetariamodel met een basispakket van schoolgebouwen waaruit schoolbesturen kunnen kiezen. Die worden vervolgens op maat gemaakt voor de school die daarin wordt gehuisvest. Door die standaardisatie hoef je niet meer elke keer het wiel uit te vinden. Waarom zou je voor elk gebouw steeds apart een Programma van Eisen moeten maken? Dat kost allemaal veel geld en is helemaal niet nodig. Een ander mooi initiatief in het onderwijs zie ik in Amersfoort. Daar werken ze vanuit de corporatiegedachte met één vast team van adviseurs aan een basisconcept van een schoolgebouw. En al lerende wordt dat concept steeds verder verbeterd.”
Wilhelminaschool (Woerden, Arcom, foto SPCO Groene Hart).

Programmatische aanpak

Het is dus allemaal zo divers dat de samenwerking tussen gemeenten en schoolbesturen ook moeilijk eenduidig georganiseerd is. Het is elke keer weer zoeken naar de juiste weg en de juiste mensen om stappen te kunnen zetten voor goede onderwijshuisvesting. Om dat te doorbreken wordt het tijd om organisatorisch te gaan denken vanuit programma’s in plaats van vanuit projecten. Daarvoor moet je goede samenwerkingsafspraken maken. Met een programmatische aanpak kun je effectiever en efficiënter sturen op standaardisatie, innovatie en de samenwerking verbeteren. Wil je meters maken, dan moet je de meerwaarde van samenwerking gaan inzien en verder kijken dan je eigen voordeur. Maatschappelijke organisaties moeten beter kijken naar het gemeenschappelijk belang wat ze dienen, namelijk goed onderwijs.

Het gekke is dat die samenwerking wel lukt als het gaat over de onderwijskwaliteit, het oplossen van het lerarentekort of passend onderwijs. Deze regionale samenwerkingsverbanden worden met financiering ook gestimuleerd door het Rijk en dan zie je dat we in de onderwijssector wel in staat zijn om samen te werken. Die regionale beweging moet ook voor onderwijshuisvesting op gang komen, maar dat wordt als heel complex en operationeel gezien. ‘Onbekend maakt onbemind’, maar onderwijshuisvesting is een vliegwiel voor goed onderwijs en ook voor goede kindvoorzieningen, als je toekomstgericht denkt.
Laten we daarom het vraagstuk verschuiven van techniek naar functionaliteit en het niet meer hebben over schoolgebouwen en onderwijshuisvesting, maar over kindcentra en kindvoorzieningen. Dat sluit beter aan op de beleidsmakers.

Je hebt voor dit alles wel echt een vastgoedmanager nodig die de portefeuille in de breedte kan bekijken. Zo hebben wij bij SPCO veertien schoolgebouwen in vijf verschillende gemeenten. Per gemeente heb je te maken met verschillende afdelingen, regelgeving en afspraken. Dus heb je ook te maken met vijf Integrale Huisvestingsplannen en heroriëntaties daarop. Dan is overkoepelend echt iemand nodig die met de vastgoedportefeuille slimme dingen doet en de opgave effectief en efficiënt laat uitvoeren.”


Lees ook dit interview met Chantal Broekhuis: Scholen als parels in de wijk

Chantal Broekhuis is lid van het College van Bestuur SPCO Groene Hart en is de keynote-spreker van het Duurzame & Gezonde Scholen Congres 2024.

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Tekst: Ysbrand Visser
Foto bovenaan: Wilhelminaschool (Woerden, Arcom, foto Lucas van der Wee).

Reactie toevoegen

Beperkte HTML

  • Toegelaten HTML-tags: <a href hreflang> <em> <strong> <cite> <blockquote cite> <code> <ul type> <ol start type> <li> <dl> <dt> <dd> <h2 id> <h3 id> <h4 id> <h5 id> <h6 id>
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.
  • Web- en e-mailadressen worden automatisch naar links omgezet.
  • Lazy-loading is enabled for both <img> and <iframe> tags. If you want certain elements skip lazy-loading, add no-b-lazy class name.

Meer artikelen met dit thema

descriptionArtikel

Inclusiviteit en verbindingen tussen schoolgebouw en wijk

3 jan om 07:30 uur

Bij Brique Architecten houdt Suzanne Ellis zich met name bezig met het renoveren en bouwen van scholen. Waar we…

Lees verder »
descriptionArtikel

‘Renoveren eervoller dan nieuwbouw’

16 dec 2024

Hoe ontwerp je een nieuw gebouw dat tweehonderd jaar meegaat? Gebruik je dan veel hout en weinig installaties,…

Lees verder »

Een gezond binnenklimaat voor leerlingen Esdal College

13 dec 2024

Met de oplevering van het nieuwe Esdal College Borger is dit jaar een karakteristieke, energieneutrale en…

Lees verder »
descriptionArtikel

Inclusieve schoolgebouwen: wenselijk, maar ook praktisch en betaalbaar?

27 nov 2024

Het is een goed en loffelijk streven dat onderwijsgebouwen toegankelijk zijn voor elke deelnemer aan onze…

Lees verder »
descriptionArtikel

Ontdek de kracht van groenblauwe schoolpleinen tijdens de excursie naar basisschool De Verwondering

20 nov 2024

Na het inspirerende Duurzame Gezonde Scholen Congres nodigen we je uit voor een…

Lees verder »
descriptionArtikel

Kampioenen kleuren Duurzame & Gezonde Scholen Congres

19 nov 2024

Met een sprintende Olympisch kampioen in zijn regenboogtrui op de achtergrond kwamen vorige week de kansen voor…

Lees verder »
descriptionArtikel

Themanummer Scholenbouw: inclusief, adaptief en monumentaal

13 nov 2024

Ons nieuwe themanummer Scholenbouw is uit! Met de Architect van het Jaar (De Zwarte Hond: coverstory met Bart…

Lees verder »
descriptionArtikel

Scholen als parels in de wijk

8 nov 2024

Bestaat de perfecte school? Dat ligt aan een veelheid van zaken, van visie tot docent, van huisvesting tot…

Lees verder »