Land met een plan - pleidooi voor ruimtelijke ontwikkeling

De consensus van de bijeenkomst Land met een plan was duidelijk: we moeten nú veranderen, anders redden we de klimaatmitigatie niet. Toch is dat niet de boodschap die de sprekers willen verkondigen. “We worden overspoeld met alarmerende berichten”, zegt Gijs van den Boomen van KuiperCompagnons. “We moeten juist laten zien hoe de wereld eruitziet als we gaan samenwerken met de natuur.”

Groen- en waterrijke gebieden, mensen die met de natuur samenleven, plekken waar we ons goed voelen; dit zijn de gebieden die elk van de sprekers van de bijeenkomst nastreven. Zo’n visualisatie is gemaakt en is al te zien in de nieuwe Bosatlas en in het Watermuseum. “Dit laat zien waar we naartoe willen”, zegt Van den Boomen. “Ik hoop dat daardoor de discussie maatschappijbreed loskomt, zodat we ons samen – dus de hele bevolking – betrokken gaan voelen over welk land we over een eeuw kunnen zijn. Vanuit daar kunnen terugdenkend tot juiste beslissingen komen voor de komende tien jaar.”

Prikkelen en uitdagen

Dus waarom nu deze bijeenkomst? “Het besef dat die lange termijn belangrijk is, is doorgebroken in de sector”, zegt Gijs van den Boomen van KuiperCompagnons. “Met een nieuw kabinet op komst willen wij een wensenlijst samenstellen om de juiste dingen mee te geven.” Deltacommissaris Peter Glas staat hem bij: “Er is sprake van een mondiale crisis. Als we er niet in slagen de uitstoot van broeikasgassen te beperken, dan wordt de adaptatie-opgave een moeilijke puzzel om op te lossen. Iedereen moet aan de bak – overheid, bedrijfswereld, burgers – willen we nog in deze delta blijven wonen. We moeten dus naar oplossingen gaan streven: stuur zaken adaptief bij en ga niet in kwetsbare gebieden wonen, anders vererger je het als bouwsector alleen maar.”

De sprekers benadrukken dan ook dat Nederland in een unieke situatie verkeert. Wij hebben te kampen met enorme waterschade als de zeespiegel stijgt, een situatie waar hoogleraar Jan Rotmans al meerdere decennia om waarschuwt. Tijdens de bijeenkomst riep hij dan ook op tot een nieuw plan waarbij het verbeelden van de opgave een belangrijke stap is. “Het toekomstbeeld is geen blauwdruk, geen eindbeeld, maar een beeld om te prikkelen en uit te dagen”, zegt hij in zijn gesproken column.

“We fixen het wel, denken we misschien, net als in het verleden”, vervolgt hij. “Nee, dit keer is het anders. Er gaat de komende jaren meer veranderen dan in de afgelopen duizend jaar. Dat vraagt om urgente actie. De komende tien jaar moeten wij al beginnen met het ontwikkelen van een visie voor de komende honderd jaar. In die zin is het bijna onvoorstelbaar dat Nederland nog niet zo’n plan heeft.” Op dat vlak doet Rotmans een oproep voor duurzaam bouwen: “Een nieuw dorp op -7 NAP moet was ons betreft niet meer van beton, maar van hout en biomassa, waterinclusief en energieleverend. Ik roep dan ook alle creatieve geesten, kunstenaars, filosofen, architecten en bouwers op om actief met ons mee te denken in de komende jaren.”

Natuurinclusief ruimtelijk beleid

De bijeenkomst zat boordevol interessante sprekers. Zo sprak Aniek Moonen, voorzitter van de Jonge Klimaatbeweging, om een pleidooi te maken voor een ‘groep die niet genoeg gehoord wordt’. “Het is bizar dat wij, drie miljoen jongeren in Nederland, het initiatief moeten nemen”, zei ze. “Politici zouden dat moeten doen, want zij zijn volksvertegenwoordigers. Jongeren moeten gehoord worden in hun belangen, want die zijn natuurinclusief en gericht op de lange termijn.” Volgens Moonen is de generatietoets dan ook een van de belangrijkste voorwaardes voor ruimtelijk beleid.

Een ander gehoorde wens kwam uit de hoek van Annie van de Pas, directeur van de Natuur en Milieufederaties: “We moeten stoppen met het kiloknallerbeleid waar de bouwsector en de energietransitie nu op drijven en moeten toe naar natuurinclusief beleid. Dat vinden we ingewikkeld, maar het is echt makkelijk om te beginnen. De eerste stap is natuurinclusief bouwen. Je kan morgen al beginnen door groene daken standaard te maken op nieuwbouwwoningen.” 

Een aantal andere conclusies: investeer in meer kennis en breng die onder bij de partijen die het moeten doen. Stimuleer samenwerkingen in ontwerp, want je ‘moet verbeelden om connecties te zien’. Creëer draagvlak onder de bevolking, want dan kun je juist versnellen doordat iedereen zijn steentje bijdraagt. En vooral: maak ruimtelijk ontwerp permanent mogelijk. 

Sluit je aan

Ook Rijksbouwmeester Francesco Veenstra reflecteerde op de boodschap van de bijeenkomst: “Veel partijen zijn bezig met deze opgave, dat is een goed iets. Het waardepakket waar wij als samenleving op dit moment mee werken, dat heel financieel gedreven is, moet anders. Ik hoop dat we naar een ecologisch waardepakket kunnen groeien, omdat dit helpt een ander perspectief te creëren voor iederen.”

“Wat vinden wij belangrijk voor onze toekomst, maar ook die van toekomstige generaties?” vervolgt hij. “Daar gaat het om. Dat vraag om een andere manier van denken en handelen, waarbij vooral ontwerpend onderzoek als instrument kan worden ingezet. Dus niet alleen verbeelden, maar ook nieuwe verhalen vertellen en herhalen.” Veenstra eindigt met een oproep: “Sluit je aan en zorg dat we een beweging vormen zodat we het kantelpunt kunnen bereiken. Je ziet dit al bij jongeren, maar ook in de politiek komt het op. Als we dan mobiliseren, komen we echt op gang.” 

Meer informatie over Land met een plan is hier te vinden.