Een bestemming voor elk dak met de Duurzame Daken Kansenkaart

Tekst: Reinoud Schaatsbergen

Rooftop Revolution heeft als missie alle Nederlandse daken duurzaam en klimaatadaptief te benutten. De Duurzame Daken Kansenkaart is daar een grote stap voorwaarts in, vertelt project officer Anne Molenaar. De kaart is ontwikkeld in samenwerking met datatechnologiebedrijf Matrixian Group. “Met de kaart brengen wij voor bijvoorbeeld het beleid van een gemeente of corporatie in beeld hoe zij hun daken kunnen inzetten”, aldus Molenaar. “Dat doen we met kleuren: groen, geel of blauw. Hopelijk zullen we hier in een later stadium ook nog rood aan toe kunnen voegen: het gebruiksdak.” De kaart maakt hiervoor gebruik van diverse open databronnen, zoals de Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG), alsook enkele constructieve gegevens van de partij waarvoor de kaart wordt gemaakt. Deze data tonen zaken zoals het bouwjaar, platheid van het dak en dakoppervlakte en zijn dus niet gekoppeld aan persoonsgegevens.

Door deze pandindicatoren wordt een inschatting gemaakt over de sterkte van de constructie, vertelt Molenaar. “Dit koppelen we aan de beschikbare omgevingsdata vanuit overheidsinstanties over waar zich wateroverlast- en hittestressrisico’s bevinden”, zegt ze. “Deze data komen samen in een beslisboom, op basis waarvan wij kunnen bepalen welke kleur een dak krijgt. Stel er is een schuin dak dat geen beschermd stadsgezicht is, dan kiezen we voor geel; zonnepanelen. Heeft het dak een relatief groot oppervlak, is het recent gebouwd en bevindt het zich in een gebied waar wateroverlast speelt, dan geven we het de functie blauw/groen/geel, dus de maximale duurzame potentie. Op deze manier kunnen we weergeven wat er maximaal uit een dak te halen is.”

De perfecte eerste stap

Voor Havensteder was deze Duurzame Daken Kansenkaart een uitgelezen kans om naar de eigen portefeuille te kijken. “In 2019 heeft de gemeente Rotterdam een visie neergelegd voor het benutten van daken”, vertelt Linda Peters, programmamanager klimaatadaptatie bij Havensteder. “Dan wordt er natuurlijk ook naar ons gekeken, onder meer voor het verhuurbaar houden van ons vastgoed en voor voldoende woonvoorraad.” Omdat niet elk dak geschikt is voor dezelfde doeleinden en verschillende wijken ook wisselende behoeftes hebben, kan Havensteder met de Duurzame Daken Kansenkaart op een relatief snelle manier inzicht krijgen in welke duurzame dakoplossing mogelijk en gewenst is en op basis daarvan prioriteren. “En natuurlijk ook om te weten wat die ingrepen kosten. We kunnen een euro maar één keer uitgeven, dus waar heeft die euro de meeste impact?” Toen Peters te horen kreeg over de Duurzame Daken Kansenkaart, zag zij dat als ‘de perfecte eerste stap’. “Voor ons is dit een perfecte manier om tot strategische keuzes te komen en om jaren later te toetsen waar we staan qua dakoppervlak en benutting.”

De woningcorporatie zet de Kansenkaart mede in als instrument om opgaves te stapelen, vertelt Peters: “We hebben eerder al een businesscase opgesteld om zonnepanelen op onze daken te plaatsen. Daar waar potentie is om bijvoorbeeld waterberging te realiseren, wil ik nu eerst laten onderzoeken of een multifunctioneel dak mogelijk is. Anders moet je twintig tot dertig jaar wachten voordat je weer iets met het dak kan doen.” Hiervoor is Havensteder onder andere in gesprek met de gemeente om op buurtniveau in kaart te brengen waar behoefte is aan waterberging. “Daar komen specifieke locaties uit waar wij woningen hebben staan. Op basis van de kansenkaart kunnen we dan mogelijkheden aan elkaar koppelen.”

Dit zijn nog vervolgstappen, zegt Peters. Voor nu kijkt Havensteder naar de quick wins. “Als we ergens aan de slag gaan met dakrenovatie of -onderhoud, vraag ik de projectleider om eerst op de kaart te kijken en een scenario van maximale potentie mee te nemen in het haalbaarheidsonderzoek”, zegt ze. De Kansenkaart is in die zin vooral een methode om de opgave concreet te maken. “Ik ben blij verrast over de positieve reacties binnen ons bedrijf. Recent tipte een projectleider mij om ook bij funderingsherstel de kansenkaart te gebruiken, want dat is een uitgelezen kans om de draagkracht en dus de potentie van het dak te verbeteren. Dat maakt zo’n kaart los: mensen worden er creatiever van. In plaats van een beleidsdocument waar je doorheen moet spitten, kun je visueel inzoomen op een locatie en informatie opvragen. Op die manier kaarten benutten in bedrijfsprocessen is een innovatie op zich.”

Businesscase

Voor Havensteder heeft de introductie van de Duurzame Daken Kansenkaart ervoor gezorgd dat er een concrete ambitie in het ondernemingsplan is gekomen: 25 procent van de daken benut in 2025. “We weten in grove lijnen wat voor investering we daarvoor moeten doen, maar volgend jaar volgt hopelijk een definitief besluit”, zegt Peters. Zo’n besluit hangt volgens haar vooral op de vraag: wie betaalt wat? “Andere partijen hebben immers ook belang bij bijvoorbeeld een retentiedak, dus kunnen we de kosten delen? De kennis van Rooftop Revolution helpt daar ook bij, bijvoorbeeld door inzicht te verschaffen in hoeveel hectare groen je kunt aanleggen of hoeveel kuub water je kunt bergen. Laatstgenoemde voorkomt namelijk wateroverlast en verhoogt daardoor het woongenot van de bewoner. Dat is echter moeilijk uit te drukken in geld, dus het is zaak daar meer inzicht in te krijgen.”

Om die reden doet Rooftop Revolution continu onderzoek naar de businesscase rond het groenblauwe dak, aldus Molenaar. “Zorgen die er bijvoorbeeld voor dat je het riool minder vaak moet vergroten zodat je de straat niet weer hoeft open te halen? Groene daken zijn in die zin nog steeds best innovatief. We werken onder andere met universiteiten samen om die baten te kwantificeren en we maken dankbaar gebruik van het instrument dat voor dit doel ontwikkeld is door de gemeente Rotterdam in het kader van het Europese Life@Urban Roofs programma.” Wat in ieder geval duidelijk is, is dat functies combineren altijd voordelig werkt. “Je krijgt een hoger rendement op zonnepanelen als er groen onder ligt, maar je kunt een groendak ook inrichten om geëxploiteerd te worden door bijvoorbeeld horeca, wat weer geld oplevert.”

Vervolgstappen

De grootste klap die de kaart nu kan maken, zegt zowel Molenaar als Peters, is meer dakdata toevoegen. “Ik zou graag onze onderhoudsdata willen koppelen aan de kaart en dan analyseren wanneer bepaalde dakbedekking toe is aan vervanging”, zegt Peters. “Dan kun je direct zien welk scenario het meest wenselijk is zodra het dak aan onderhoud toe is.” En dat is mogelijk, zegt ze, want corporaties werken steeds meer op lange termijn samen met bijvoorbeeld beheerders. “Onderdeel van die langetermijncontracten is steeds vaker databeheer en data-eigendom. Als we daar slim mee omgaan, kunnen we die bedrijven een grote rol laten spelen in het verzamelen van data die Rooftop Revolution kan gebruiken voor de kaart.”

Wat wel nog een uitdaging is, is iedereen mee krijgen. “Havensteder is één eigenaar en we maken ook kaarten voor gemeenten en lokale aanjagers, bijvoorbeeld voor het Green Light District in Amsterdam, maar er is nog veel versplinterd eigenaarschap in steden”, zegt Molenaar. “Je hebt een lange adem nodig om mensen over de streep te krijgen, maar die proberen wij te hebben.” Peters ziet dat gemeenten hier ook mee bezig zijn, onder andere Rotterdam. “Daar zetten ze een stapje extra”, zegt ze, “want in wijken waar een hemelwaterriool wordt aangelegd, wordt eigenaren van aangrenzend vastgoed gevraagd ook gescheiden hemelwater af te voeren en dus overlast door overvolle vuilwaterriolen te voorkomen. Daarmee bereiken ze steeds meer de particulieren over de noodzaak van waterberging op bijvoorbeeld daken.” 

Rooftop Revolution wil de Duurzame Daken Kansenkaart blijven ontwikkelen om uiteindelijk heel Nederland te voorzien van groene, gele, blauwe, rode of zelfs paarse (woningen). “Mijn ervaring is dat er op bijna elk dag wel iets mogelijk is”, stelt Molenaar. Peters beaamt dit. “85 procent van het dakoppervlak van de portefeuille van Havensteder is mogelijk geschikt om te benutten”, zegt ze. “Ook op panden waarvan je verwacht dat ze een geringe draagkracht hebben is vaak wel iets mogelijk. ” Havensteder is in ieder geval om en daarmee is Rooftop Revolution weer een stapje dichterbij hun missie: alle daken in Nederland duurzaam en klimaatadaptief.