Uit het magazine

Top 10 Circulaire handvatten

Circulair bouwen kan soms een doolhof aan methodes, definities en ambities zijn. Daaf de Kok, oprichter van BouwCirculair en lid van de Adviesraad van deze editie van Stedebouw & Architectuur, presenteert daarom tien handvatten voor in jouw circulaire gereedschapskist.

Toepassing R-ladder

Door het Planbureau voor de Leefomgeving is een R-ladder opgesteld. Deze strategie gaat uit van de circulaire principes en hoe deze toegepast kunnen worden in de praktijk. De R-ladder bestaat uit een zestal strategiepunten:

  • R1: Refuse en rethink
    • Afzien van producten of het intensiever gebruik door te delen of multifunctioneel maken.
  • R2: Reduce
    • Het efficiënter fabriceren van producten of deze efficiënter maken in het gebruik.
  • R3: Reuse
    • Producten kunnen een langere levensduur krijgen door hergebruik.
  • R4: Repair en remanufacture
    • Ook hier gaat het om verlenging van de levensduur van producten, maar dan door reparatie en het hergebruik van productonderdelen.
  • R5: Recycle
    • Verwerken en hergebruiken van grondstoffen. Hieronder valt het verwerken en scheiden van zogenoemde reststromen (of afval) en het gebruiken ervan. Reststromen zijn bijvoorbeeld gras, afvalhout, gft, etc.
  • R6: Recover
    • Het terugwinnen van energie uit materialen. Zo zetten afvalverbrandingsinstallaties reststromen om in warmte en elektriciteit.

Meer informatie: pbl.nl

R-lijst
Duurzaam GWW

Ambitieweb Duurzaam GWW

Op initiatief van de provinciale overheden is de Green Deal Duurzaam GWW opgezet. Vanuit deze Green Deal is een instrument ontwikkeld om keuzes te maken op het gebied van duurzaamheid en circulariteit. De vijf basisprincipes zijn:

  1. Vertaal de duurzaamheidsdoelen van je organisatie naar projecten en opgaves.
  2. Neem duurzaamheid zo vroeg mogelijk mee.
  3. Focus op de thema’s met de meeste duurzaamheidswinst.
  4. Creëer ruimte voor innovaties.
  5. Maak gebruik van het gezamenlijk instrumentarium.

Een belangrijk onderdeel van de aanpak en een veel toegepast instrument is het Ambitieweb. Dit is een visuele weergave van de duurzaamheidsthema’s en de daaraan gekoppelde ambitieniveaus. Het Ambitieweb helpt om de ambities in één oogopslag helder te maken. Elk thema kent drie niveaus:

  1. Inzicht in de grootste duurzaamheidsbelasting op het thema.
  2. Concrete reductiedoelstellingen en significante verbeteringen op dit thema.
  3. Toegevoegde waarde: in plaats van ‘minder slecht’ is er geen negatieve belasting.

In het Ambitieweb zijn 12 thema’s opgenomen. Je kunt de ambities bepalen voor een project om meer focus aan te brengen of om ze weer te geven per thema. Het is ook goed te gebruiken voor communicatie over de ambities voor een project of binnen je organisatie.

Meer informatie: duurzaamgww.nl

CO2-Prestatieladder

De CO2-Prestatieladder helpt bedrijven en overheden bij het reduceren van CO2 en kosten binnen de bedrijfsvoering, in projecten én in de keten. De ladder wordt als CO2-managementsysteem en als aanbestedingsinstrument gebruikt. Organisaties die zich laten certificeren volgens de ladder zullen dit ervaren als een investering die zich direct terugverdient in termen van lagere energiekosten, materiaalbesparing en innovatiewinst.

De CO2-Prestatieladder bestaat uit vijf niveaus. Tot en met niveau drie betreft het de uitstoot van de eigen organisatie (en alle projecten). Vanaf niveau vier en vijf wordt ook werk gemaakt van de CO2-uitstoot in de keten en sector. Een gecertificeerde organisatie voldoet op een bepaald niveau aan de eisen van de CO2-Prestatieladder. Deze eisen komen voort uit vier invalshoeken:

  • A Inzicht
  • B Reductie
  • C Transparantie
  • D Participatie

Bij aanbestedingen wordt de CO2-Prestatieladder ingezet. Gecertificeerde bedrijven op de ladder worden beloond met een concreet gunningvoordeel in het aanbestedingsproces. Hoe hoger de trede, hoe hoger de korting. De aanbestedende dienst of opdrachtgever bepaalt het gunningvoordeel per niveau van de Ladder.

Meer informatie: skao.nl

CO2-Prestatieladder
SloopCirculair.nl

SloopCirculair.nl

SloopCirculair.nl is een instrument met als doel meer circulariteit en een lagere milieubelasting door sloop en bouw op elkaar af te stemmen. Met SloopCirculair.nl kan het volgende gerealiseerd worden:

  • Het stellen van circulaire eisen of EMVI-criteria van een sloopproject.
  • Onafhankelijke beoordeling van de mate van circulariteit in het sloopproject door een certificerende instelling.
  • Voortgang en controle van het sloopproject via internet.

Het instrument doorloopt de stappen van een sloopproject. Veel winst kan al behaald worden door tijdens de planvorming de R-lijst door te lopen. Verder is een goede inventarisatie essentieel. Niet alleen op materiaalniveau, maar ook voor wat betreft de functionele producten die voor hergebruik of voor reparatie in aanmerking komen. Op deze wijze halen projecten met SloopCirculair.nl een circulaire prestatie van 90% en meer. Het instrument kan ingezet worden door de opdrachtgevers maar ook door opdrachtnemers. Zij kunnen aanbiedingen doen en hun circulaire prestatie laten onderbouwen door het onafhankelijk te laten toetsen (zie ook Projectenmodule).

Meer informatie: SloopCirculair.nl

Moederbestek.nl

Het voordeel van de inzet van Moederbestek.nl in een project is het toepassen van uniforme circulaire bestekseisen voor verschillende contractvormen. Met de inzet van Moederbestek.nl worden alle aanbestede projecten voorzien van minimale, uniforme en algemeen geaccepteerde circulaire eisen. De eisen vinden haar toepassing op de onderdelen van een project die de meeste milieuimpact hebben.

De geformuleerde eisen worden op transparante wijze voor iedereen beschikbaar gesteld; in elk project in de gebouwde omgeving en in de openbare ruimte. Moederbestek.nl is gebaseerd op een drietal principes:

  1. Alle grondstoffen die vrijkomen van een project in de keten houden.
  2. Alle producten die worden ingezet hebben een vervangingspercentage van de primaire toeslagmaterialen door biobased of secundaire materialen.
  3. Alle producten die worden ingezet hebben een aantoonbaare verlaging van de MKI (Milieukosten Indicatie) en een lagere CO2-footprint dan de referentie.

De eisen zijn onderverdeeld naar producten en hun toepassingen. Voor de invulling van het eerste principe is een algehele bestekeis geformuleerd. In deze eis wordt verwezen naar productbladen die invulling geven aan het tweede en derde principe.

Meer informatie: moederbestek.nl

Moederbestek.nl
Monitoring circulariteit

Monitoring circulariteit

Het PBL monitort samen met 7 andere kennisinstellingen de transitie naar een volledig circulaire economie (CE) in 2050 en de voortgang naar het tussendoel van een halvering van het gebruik van primaire abiotische grondstoffen in 2030. BouwCirculair monitort samen met haar leden en belangstellenden de transitie naar een volledig circulaire economie conform het PBL, maar dan voor de Infra en de woning- en utiliteitsbouw. Op basis van de monitor kunnen opdrachtgevers de bestuurlijke en beleidsmatige doelen en de daarbij in te zetten instrumenten herijken.

Moederbestek.nl monitort de projecten van opdrachtgevers in de Projectenmodule. De aangemelde projecten worden door opdrachtgevers aangemeld en door een certificeringsinstelling geverifieerd. Opdrachtnemers en toeleveranciers van infra-projecten alsmede van bouw- en sloopprojecten leveren daarvoor de benodigde data en informatie aan.

Met de projectenmodule worden de circulaire resultaten van een project vastgelegd. Hiermee wordt de duurzaamheid in het project onafhankelijk beoordeeld en is een rapportage beschikbaar van de voortgang van klimaatdoelen (CO2 en circulariteit).

Meer informatie? Mail naar: info@bouwcirculair.nl

EMVI.nl

EMVI is een begrip dat wordt gehanteerd bij het aangaan van contracten tussen opdrachtgever en opdrachtnemer, waarbij de inzet om meer duurzame) kwaliteit te krijgen op basis van de kennis van de opdrachtnemer. Dit wordt ook wel gunnen op waarde genoemd.

In een circulaire economie kan het gunnen op waarde op verschillende manieren worden ingevuld. In dit kader wordt specifiek ingezet op het EMVI met beton en asfalt, met als doel om een lagere MKI te krijgen dan wel het aandeel van de uitstoot CO2-emissies te verlagen.

In EconomischMeestVoordeligeInschrijving.nl (EMVI) staan voor beton en asfalt de uitgangspunten voor het realiseren van minder CO2 in een project. De voordelen van deze EMVI aanpak:

  • Gebruikt de MKI-waarde als meetinstrument
  • Gaat uit van een uniforme systematiek
  • Beoordeelt de duurzaamheid in het project
  • Rapporteert de voortgang van klimaatdoelen
  • Heeft een eenvoudige invoer via internet
  • Ontzorgt de opdrachtgever (tegen dezelfde kosten en doorlooptijd)

Meer informatie: economischmeestvoordeligeinschrijving.nl

EMVI.nl
Materialenpaspoort

Materialenpaspoort

Paspoorten voor de bouw zijn een belangrijk thema binnen de Circulaire Economie. De economie berust immers grotendeels op grondstoffen waarvan het steeds meer van belang is welke grondstoffen we inzetten, waar ze vandaan komen en waar (in welk gebouw of in welk project) ze worden ingezet en verblijven.

Een materialenpaspoort legt dus gedetailleerd vast welke materialen en grondstoffen er waar in een object zitten en wat de hoeveelheid en waarde van de materialen is. Het paspoort moet minimaal informatie bevatten over de type materialen en eigenschappen, eigenaarschap, losmaakbaarheid en levensduur.

Materialenpaspoorten hebben de kracht om inzichtelijk te maken welke gebouwen écht circulair en gezond zijn. Deze identiteitsbewijzen voor bouwstoffen zijn nog niet verplicht maar verschillende aanbieders bieden al wel oplossingen.

Meer informatie: platformcb23.nl

MPG / MKI / LCA / DUBOCALC / Meetlat project

Deze termen staan voor methoden om de milieueffecten van een product of project inzichtelijk te maken:

  • MPG – Milieu Prestatie Gebouwen
  • LCA - Levens Cyclus Analyse
  • MKI - Milieu Kosten Indicator

Het zijn meetinstrumenten voor het beoordelen van duurzaamheid. Om de milieueffecten van een product, dienst, levering of werk te kunnen berekenen, beoordelen en vergelijken is kennis en begrip van de werkwijze en theorie van deze instrumenten onontbeerlijk.

De kern van deze instrumenten is de Europese Norm de NEN-EN 15804. Dit is weer de basis voor de in Nederland veel gehanteerde Bepalingsmethode, die deze norm modelleert naar de Nederlandse context en de Nederlandse Bouwmethoden.

De basis voor het bepalen van de milieueffecten is de Nationale Milieu Database (NMD). Deze database is gevuld met productkaarten. Een productkaart bevat algemene informatie over het desbetreffende product, zoals naam, levensduur en functionele eenheid. Aanvullend daarop bevat het milieu-informatie die verkregen is uit een levenscyclusanalyse.

Verschillende softwaretools zijn beschikbaar om snel en eenvoudig de milieukosten van ontwerpvarianten van GWW-werken te berekenen. Daarnaast is er een Meetlat Project beschikbaar. Dit is een meer eenvoudige vorm van deze instrumenten.

Meer informatie: milieudatabase.nl of mail naar: info@bouwcirculair.nl

MKI
Meetlat opdrachtgever

Meetlat opdrachtgever

Na realisatie van een project kan met de Meetlat Opdrachtgever inzichtelijk worden gemaakt wat de inspanningen van de opdrachtgever zijn ten aanzien van de voortgang op de klimaatdoelen, circulariteit en CO2-reductie. Het laat zien welke resultaten worden bereikt met het uitvragen van duurzaam producten in projecten.

 Alle onderdelen van de keten; in alle fasen van een project, van ontwerp tot aanbesteding en uitvoering op de bouwplaats, kunnen een bijdrage leveren. Om dat te meten is de bron van informatie de systematiek van Moederbestek.nl. Hierin worden eisen gesteld aan het circulair behandelen van vrijkomende materialen en het toepassen van duurzame producten.

In de Meetlat Opdrachtgever worden helder en systematisch, met een Dashboard-model, de resultaten op basis van de R-ladder inzichtelijk gemaakt.

Meer informatie? Mail naar: info@bouwcirculair.nl