Vraag 7: Alternatieven

Harry Vedder

Hiervoor is dit al voldoende helder uiteengezet. Allereerst is van belang dat er een verordening op basis van kwaliteitsnormen komt, in plaats van budgettaire en ruimtebehoefte normen. En die verordening dan boven het Bouwbesluit plaatsen! De Europese aanbestedingen leiden alleen maar tot ‘goedkoopste gebouwen’, niet tot partners die met de opdrachtgever het ‘beste schoolgebouw’ gaan realiseren.

Gertjan van Midden

Met name het Bouwbesluit wordt bij scholenbouw vaak gezien als maximumeis, daar

waar het feitelijk minimum eisen zijn. Dat komt o.a. omdat de gemeentelijke normen gebaseerd zijn op die minimale eisen. Het loslaten van die normeringen in de verordening en vervangen voor een omschrijving van een aantal kwaliteitsniveaus zal wellicht de discussie meer richten op de kwaliteit van op de euro’s.

Theo Kupers

Het Bouwbesluit draagt mijns inziens inderdaad bij aan frustratie van de kwaliteit. Anders

gezegd, het Bouwbesluit mist belangrijke onderwerpen die nu onderwerp zijn van klachten over het binnenklimaat. Uitgangspunten wat betreft bijvoorbeeld akoestiek, nagalmtijd en oververhitting worden overgelaten aan de interpretatie en kennis van opdrachtgevers en adviesbureaus. Europese aanbestedingen creëren een situatie waarbij opdrachtgevers niet meer rechtstreeks kunnen kiezen voor een architect. Op zich natuurlijk begrijpelijk als er met gemeenschapsgeld een transparante procedure gevolgd moet worden. Het resultaat is iets waar weinig partijen echt heel gelukkig mee zijn; als een opdrachtgever iemand op het oog heeft moet er een ingewikkelde route gevolgd worden die niet per definitie leidt tot de eerste keuze. Architecten en andere adviseurs worden opgezadeld met een enorme hoeveelheid werk met feitelijk heel weinig rendement. Een hoop bureaucratie is nodig waarbij organiserende managementbureaus door opgestelde drempels feitelijk bepalen wie er in aanmerking komen voor welk werk. Daar is al veel over geschreven: buitenproportionele omzeteisen, bankgaranties en reeksen eerder gerealiseerde zelfde soort gebouwen zorgen ervoor dat zeer talentvolle architecten niet voor dit werk in aanmerking komen. Het bereiken van een eventuele fase 2 in zo’n aanbesteding zorgt voor hoge investeringen bij architecten die nooit meer terugverdiend kunnen worden bij het binnenhalen van de opdrachten. De honorariumaanbieding is het laatste jaar immers standaard onderdeel van de weging. Het onder de kostprijs aanbieden van diensten garandeert dat architecten slechts nog minimale tijd kunnen besteden aan hun werkzaamheden. Dat komt de aandacht voor een project en de beschikbare tijd voor een goede communicatie met gebruikers en opdrachtgevers niet ten goede.

Louk Heijnders

Punt is dat dit niet door Europese regels komt maar door de invulling die opdrachtgevers

daaraan geven.

Theo Kupers

Ik pleit voor een gerichte en professionele aanpak zoals de Vlaamse overheid al jaren

doet. Een voorselectie waarbij de kwaliteit van het architectenbureau wordt gewogen, en niet per se de aantallen eerder gerealiseerde scholen tot hoge punten leidt. Total engineering opdrachten waar alle adviseurs samenhangend samenwerken en niet alleen in hun eigen straatje werken. Als opdrachtgevers in staat zijn een redelijk bouwbudget vast te stellen, moeten ze ook een redelijk architectenhonorarium kunnen bepalen. In deze al enige tijd durende zware tijd voor architectenbureaus zijn ook opdrachtgevers niet gebaat bij onrealistisch lage inschrijvingen.

Louk Heijnders

Het verwijzen naar regelgeving is een slap excuus. Binnen beide regelgevingen is het

heel goed mogelijk om een goed schoolgebouw. Het Bouwbesluit is een minimum eis die onvoldoende garandeert dat er een goed gebouw komt, het is echter niet verboden om hogere kwaliteit te realiseren. Probleem is dat klakkeloos naar het Bouwbesluit wordt verwezen en van minimum maximum wordt gemaakt. Ook de Europese aanbestedingsregels zijn geen probleem, zo blijkt in andere sectoren en in buitenland. Probleem is wel vaak de vertaling hiervan in eisen ten aanzien van individuele projecten en het gebrek aan deskundigheid om hier creatief mee om te gaan. Ik vind het een groter probleem dat in sector geen traditie en weinig attitude bestaat om aan te besteden.

Kees van Alphen

Als professional moet je je nooit laten frustreren door regelgeving. Als je met je opdrachtgever in gesprek gaat over ambities, functies, visies en waarden kun je komen tot nieuwe criteria waaraan je ontwerpen kunt toetsen. Voor ons zijn dan de genoemde aspecten van gebruikskwaliteit, duurzaamheid, flexibiliteit, energieverbruik, binnenklimaat en lage exploitatiekosten belangrijk. En die kun je objectief maken met behulp van GPR gebouw, BREEAM, GreenCalc en dergelijke. Maar dus ook met het doorrekenen van investeringsscenario’s en de gevolgen voor exploitatie en beheer.

Roel Bosch

Regelgeving zou in dienst moeten staan het realiseren van goede gebouwen. Dat geldt niet alleen voor het maken van regelgeving, maar ook in het interpreteren en gebruik maken van de regelgeving. Er bestaat in de scholenbouw (en ook daarbuiten) een cultuur om te redeneren vanuit de regels. Regels leiden nooit tot een goed proces of een goed gebouw. Adviseurs in het bouwproces die regelgeving moeten vertalen kunnen zelf besluiten om te redeneren vanuit het doel dat ze willen bereiken en zo te komen tot een goed proces en een goed gebouw. Dat vraagt om passie en inventiviteit op je vakgebied. De regels van Europees aanbesteden frustreren het bouwproces vooral omdat ze toegepast worden om de verkeerde doelen te bereiken. Omdat de regels gebruikt worden om het bouwproces complexer te maken en risico’s uit te sluiten, in plaats van te werken aan vertrouwen, krijgen procesmanagers en juristen meer werk. De sterke nadruk op het drukken van de prijs en de hoge kosten die gepaard gaan met de aanbestedingen zullen door een veranderende werkwijze van architecten zeker op termijn de kwaliteit van het advieswerk gaan verminderen. Bovendien remmen de onredelijke selectiecriteria de aanwas van nieuwe architecten wat dodelijk is voor de ontwikkeling op ontwerpgebied. Schoolbesturen zullen weer toenadering moeten zoeken tot partijen die uitgaan van de waarde van vertrouwen en samenwerking, en die niet uit zijn op het dichttimmeren van regels en procedures. Aan de regelgeving zelf is ook een hoop te verbeteren. Adviseurswerk moet als intellectuele dienstverlening buiten de regels van het Europees aanbesteden geplaatst worden. Ook het bouwbesluit kan meer ruimte bieden aan nieuwe ontwikkelingen en innovatieve oplossingen. Het idee van het bouwbesluit was om vooral uit te gaan van prestatie-eisen. In de totstandkoming is echter teveel uitgegaan van de bestaande praktijk en is door de vele deelbelangen van betrokkenen teveel in detail getreden.

Reageren op deze discussie? Mail uw reactie naar de redactie van Stedebouw & Architectuur.

Bekijk ook de reacties op vraag 1: Kwaliteit scholen