Vraag 5: Rol in proces

Anne-Jo Visser

Cruciaal zijn alle aanbieders van zorg in de brede zin: verzekeraars, zorgverleners, huisartsen, welzijnswerkers, mantelzorgers, gemeenten, corporaties, zorgbouwers zoals architecten. De rol van de architect en stedenbouwkundige is na te denken over de ruimtelijke kwaliteit op lange termijn. Hoe zorg je dat er geen gatenkaasdorpen ontstaan? Hoe maak je een ontbouwingsplan dat voldoende flexibel is om in te spelen op kansen? Welke kwaliteiten kan je behouden voor de toekomst of hoe kan je verborgen kwaliteiten meer tot hun recht laten komen?

Helma Born

Gemeenten en provincies zijn belangrijk voor het programmeren en regisseren. Provincies kunnen de grote lijn uitzetten en sturen op woningaantallen, en regionale leefbaarheidsplannen stimuleren. Gemeenten (en vooral hun bestuurders) doen er goed aan zich regionaal te organiseren. De (financiële) druk van krimp kun je als gemeente niet alleen dragen.

Corporaties spelen een belangrijke rol. Zij behoren to de organisaties die vaak als een van de eerste de gevolgen van krimp onder ogen zien. Juist omdat ze over gemeentegrens heen werken zijn ze een belangrijke partij om krimp, de effecten en te nemen maatregelen op de agenda kunnen zetten. De corporatie is ook vaak de vaste partner van de zorginstelling, gemeente en schoolbesturen bij het vormgeven van MFA’s en woonzorgcombinaties.

Zorginstellingen spelen uiteraard ook een belangrijke rol. Zeker nu de gemeente meer WMO-taken op zich af ziet komen (zaken die uit de AWBZ verdwijnen in de WMO), maar daar minder geld voor terug krijgen, is de samenwerking en wisselwerking tussen gemeenten en zorginstellingen cruciaal. Als die samenwerking goed is en de zorginstelling zijn rol kan pakken, is er kwaliteit te leveren.

Bauke Tuinstra

Veranderde omstandigheden vragen om een nieuwe aanpak. Toekomstige bewoners komen eerder in beeld en hebben vooraf invloed. De opgave is verplaatst naar de bestaande omgeving. Meerdere mensen hebben hier belangen. Maar bovenal is er een bestaande omgeving die vraagt om maatwerk. Partijen moeten samenwerken om dit te leveren.

George de Kam 

Maar kijk vooral ook naar de huidige bewoners en bestrijd ontgroening door te achterhalen wat jongeren (starters) kan binden, en geef ze ruimte en vrijheid om zelf dingen aan te pakken. Corporaties zijn cruciaal door hun lange termijn belang, maar belangrijk is wel dat zij leren ‘loslaten’ en meer ruimte moeten bieden aan het eigen initiatief van bewoners, ook in vormen van wonen en beheer die buiten hun huidige scope vallen.

Ulrike Weis ten Elsen

Corporaties zijn inderdaad relevant maar gemeentes en provincies zijn cruciaal. Het Duitse IBA-model is een prima voorbeeld van hoe de lokale overheid zich op kan stellen (zie bijstaande column van Weis ten Elsen – red.). De overheid heeft in dat model een nieuwe positie ingenomen, een regierol terwijl de concrete invulling van een project begint bij de burger. In Glaucha, een stadswijk van Halle, vormt een wijkcoach de schakel tussen een nieuw gevormde bewonersvereniging en de gemeente. Hierdoor werden uiteenlopende activiteiten mogelijk, zoals een buurttheater, een weggeefwinkel, een buurttuin en kunstmanifestaties, die anders door wet en regelgeving belemmerd zouden worden. Het verbeterde imago van de wijk vertaalde zich direct in een stijgende waarde van het vastgoed. Voor mij als ontwerper zie ik kansen om weer dichter bij de doelgroep te staan. Door plannen samen te ontwikkelen met bewoners kan ik de individuele kwaliteit van een plek veel beter integreren.

Bauke Tuinstra

Inderdaad samenwerken. Woningen worden niet meer zonder meer verkocht en voor gemeenten komen hoge grondopbrengsten niet meer vanzelf. Alle betrokken partijen moeten zich gezamenlijk inspannen om projecten alleen al van de grond te krijgen. Nieuwe vormen van samenwerking en opdrachtgeverschap zijn dus onmisbaar.

Een plan biedt niet meer een eindbeeld maar een proces. Het gaat erom mensen te prikkelen en het proces vorm te geven. Door plannen open en flexibel te maken kan er bijgestuurd worden. Een plan biedt een horizon: het is geen einddoel, maar een verleiding.

Ulrike Weis ten Elsen

Samenvattend zou ik vast willen stellen dat het expertpanel eensluidend is over het hoe en wat betreffende krimp; niet alleen als het gaat over zorg, maar in alle facetten van het onderwerp. Maar hoe nu verder? Vooral de corporaties in het noorden, in Groningen en Friesland, hebben voor zichzelf een eigen aanpak ontwikkeld, die in de grote lijn doelt op seniorenwoningen en levensloopgeschikte woningen in een ruime setting. Dus het aanbieden van ruime woningen in korte rijtjes of bij voorkeur tweekappers. Maar waar zijn de nieuwe coalities, de brede aanpak, waar wij als exertpanel over praat? Waar is de regionale afstemming, die wij allemaal zo belangrijk vinden? Kenmerkend is misschien de reactie van een wethouder: "Krimp is geen populair onderwerp, krimp is negatief. Niemand wil graag onpopulaire maatregelen aankondigen.

Reageren op deze discussie? Mail uw reactie naar de redactie van Stedebouw & Architectuur.

Bekijk ook de reactie op vraag 1: Sociale samenhang en zorg in krimpgebieden 

Bekijk ook de reactie op vraag 2: Welke strategie en waarom

Bekijk ook de reactie op vraag 3: Welke maatregelen zijn nodig

Bekijk ook de reactie op vraag 4: Nieuwbouw en krimp