Vraag 5: Gescheiden geldstromen

Harry Vedder

Binnen het huidige bestel: doordecentralisatie naar de school in combinatie met borgstellingen richting geldschieters. Of een nieuw bestel optuigen waarbij de school alle middelen via de Rijksvergoeding direct ontvangt en de gemeente mogelijkheden krijgt om te sturen op spreidingsbeleid, aantal scholen, stedenbouwkundige invulling, et cetera. Of andersom: de gemeente krijgt alle middelen, maar dan wel geoormerkt en via een goed overleg met de scholen te besteden.

Gertjan van Midden
Het systeem voldoet niet alleen niet meer, maar lijkt langzamerhand onwerkbaar te worden en in ieder geval de kwaliteit van de gebouwen niet ten goede te komen. Het ‘fris alternatief’ geeft een oplossingsrichting aan. Daarbij worden vergoedingen aan leerlingen gekoppeld, en worden geldstromen samengevoegd. Nadeel is dat dit leidt tot een compleet ander stelsel met alle overgangsproblemen die daarbij horen. Daarnaast is de kleinschaligheid van de sector (bijna 50 procent van de schoolbesturen in het primair onderwijs heeft slechts 1 school) een lastig thema. In het onderzoek zijn daarvoor ook mogelijkheden aangeven middels de vorming van regionale huisvestingsbedrijven, waar schoolbesturen huisvesting zouden kunnen beleggen. Voor de korte termijn is doordecentraliseren van het onderhoud aan de buitenkant

een optie. Schoolbesturen krijgen zo alle exploitatiemiddelen in handen. Dit versterkt recht op

doordecentralisatie van de totale huisvesting van gemeenten naar schoolbesturen impliceert niet dat schoolbesturen alles zelf te doen, maar het betekent wel dat ze meer keuzemogelijkheden hebben over wijze waarop de huisvesting is georganiseerd.

Theo Kupers

Dat scholen bijvoorbeeld hun energiekosten zelf moeten betalen, maar weinig grip hebben op de bouwkosten van een nieuw gebouw is het paard achter de wagen spannen. Je moet als schoolbestuur van goede huize komen om een extra investering in te brengen die op termijn wordt terugverdiend. Het kan echter nog gekker. Wij hebben een gebouw ontworpen in Den Haag voor twee ZMLK scholen. De twee scholen zien meerwaarde in het betrekken van één gebouw, je kunt zo bijvoorbeeld vaklokalen delen. Maar het gezamenlijk gebruik van ruimten blijkt in de Gemeente Den Haag zeer moeilijk en leidt bij de toekenning van de beschikbare gelden tot lachwekkende toestanden. Deze manier waarop de geldstromen nu geregeld zijn zorgt voor een enorme stroperigheid bij het realiseren van ogenschijnlijk simpele projecten.

Louk Heijnders

Om welke aanpassing het ook gaat, cruciaal is dat scholen en gemeentes hun verantwoordelijkheid kunnen blijven waarmaken. De gemeente moet kunnen garanderen dat er voldoende divers aanbod en zij moet regie kunnen blijven voeren op totstandkoming brede scholen. Dit betekent dat gemeentes zeggenschap moeten blijven houden op locatie van scholen. Schoolbesturen, groot of klein, moeten kunnen garanderen dat huisvesting blijft voldoen aan bestaande eisen. Dit betekent dat zij zeggenschap moeten hebben over de middelen die nodig zijn voor onderhoud en aanpassing van gebouwen. In dit verband is het raadzaam deze middelen worden overgeheveld van gemeente naar schoolbestuur en er wordt geëxperimenteerd met verschillende vormen van decentralisatie van budgetten.

Kees van Alphen

Het concept van doordecentralisatie is een interessante ontwikkeling, maar dat vraagt van schoolbesturen wel een zeer professionele aanpak van investerings- en exploitatievraagstukken. Deze professionaliteit is binnen veel organisaties niet aanwezig en het is de vraag of die expertise daar ontwikkeld moet worden. De eerste stap op weg naar verbetering is, om direct in de beginfase van een ontwerp de investerings- en exploitatieconsequenties in verschillende scenario’s te beoordelen. Zodat een duidelijk zicht ontstaat op de gevolgen van (het weglaten van) bepaalde investeringen.

Louk Heijnders

Scholen moeten zich ontwikkelen tot goede opdrachtgevers, Dit betekent dat er een basis

deskundigheid en grote kennis van de markt aanwezig moet zijn. Scholen kunnen dit niet op individueel niveau organiseren. Een alternatief zijn regionale samenwerkingsverbanden.

Roel Bosch

In de eerste plaats zijn er hogere budgetten nodig. Een hogere investering in het gebouw kan leiden tot lagere lasten in de exploitaite, betere leerprestaties of een efficiëntere werkwijze, maar als de budgetten voor al die onderdelen te laag zijn kan het een het ander niet financieren. Scholen die eigen financieringsbronnen hebben of meer opbrengsten hebben als zij meer leerlingen aan kunnen trekken investeren in de praktijk al veel meer in hun schoolgebouwen dan de basisbudgetten.

Louk Heijnders

Ik denk dat je vooral ruimte moet creëren om in budgetten te schuiven en heldere keuzes

te moeten maken.

Roel Bosch

Er zijn voorbeelden in de utiliteitsbouw en seriematige woningbouw. In de kantorenbouw is het gebruikelijk om uit te gaan van de totale kosten van investering, exploitatie en onderhoud en veelal ook van de toekomstwaarde van het gebouw. Er zijn ook organisaties die imago, visie, efficiëntie, arbeidsomstandigheden of de commerciële meerwaarde verdisconteren in het investeringbudget. Ook in de seriematige woningbouw zijn voorbeelden van woningbouwverenigingen en beleggers die budgetten afhankelijk maken van meeropbrengsten, exploitatie en onderhoud en toekomstwaarde van het gebouw. Een school is echter een maatschappelijke organisatie waar veel niet in geld uit te drukken is. Om te bevorderen dat ruimere budgetten leiden tot betere schoolgebouwen zouden naast het basisbudget voor een schoolgebouw aanvullende budgetten beschikbaar kunnen worden gesteld om aantoonbare verbeteringen te kunnen realiseren op het gebied van gezondheid, energiezuinigheid en tijdsbestendige schoolgebouwen. Zo kan voor het realiseren van het programma ‘Frisse Scholen’ of gelijkwaardige oplossingen per categorie een reëel aanvullend budget worden verstrekt.

Reageren op deze discussie? Mail uw reactie naar de redactie van Stedebouw & Architectuur.

Bekijk ook de reacties op vraag 1: Kwaliteit scholen