Vraag 4: Zorggerelateerde gebouwen als onlosmakelijk onderdeel van stad of wijk

Jeroen Singelenberg

De noodzaak tot investeringen in specifieke woonzorgcomplexen en wijkzorg- en dienstencentra is overschat. Met herprogrammering binnen bestaande accommodaties worden vaak goede resultaten bereikt. Wijkzorgcentra en wijkdienstencentra hebben betrekkelijk weinig vierkante meters nodig en kunnen het beste worden ingepast in wijkwinkelcentra waar zich de basisvoorzieningen bevinden die ouderen nodig hebben. Kleinschalige woonzorgvoorzieningen tot circa 25 bewoners kunnen heel goed worden ingepast in gewone woongebouwen en woonhuizen. Buurtsteunpunten en huiskamerprojecten kunnen in een enkele leegstaande woning worden gerealiseerd. Zoals wijken uit de 20ste eeuw gekenmerkt worden door grote vrijstaande zorggebouwen, zo zullen de wijken van de 21ste eeuw hun gebouwde woon- en zorgvoorzieningen onzichtbaar opnemen in een gewone woonwijk. 

Bob Bergkamp

Ik ben het in principe wel eens met de visie van Venhoeven. Zorgvoorzieningen zijn onderdeel van de buurt en de wijk, waar iedereen gebruik van kan maken. Maar in de lokale situatie moet een dergelijke visie door iedereen worden onderschreven (anders heb je toch nog initiatieven die decentraal worden gerealiseerd). Breda is al een tiental jaren bezig met Geschikt Wonen voor Iedereen (GWI). In de vijftien Bredase woongebieden en met name in de centrale zones wordt deze visie — zorg als onderdeel van de buurt of wijk —  in praktijk gebracht.

Candice de Rooij 

Ik deel de visie van Venhoeven. Ons bureau werkt vooral in de bestaande stad, dorp en wijk en daar wordt zorg verleend. Daar ligt de opgave voor nu en in de toekomst. Wij zien steeds weer dat juist in de herstructureringsopgaven ruimte ligt om zorggerelateerde gebouwen op te nemen. Of ze wel of niet herkenbaar zouden moeten zijn ligt aan de locatie, omgeving en de beoogde impact van een gebouw. Een eerstelijns gebouw kan juist baat hebben bij een duidelijke herkenbaarheid, terwijl een zorginstelling, die tweedelijns zorg biedt juist prima in de wijk op kan gaan.

Jeroen Singelenberg

Ik frons de wenkbrauwen. Is dat zo? Dit zet mij aan het denken. Als met tweedelijns bedoeld wordt: verblijfsvoorzieningen, dan begrijp ik wat bedoeld wordt: genormaliseerd wonen, gestippeld door de wijk, althans in de centrale zones. En zou een eerstelijnsvoorziening zich dan kunnen etaleren in een winkelcentrum, of een aparte landmark moeten zijn?

Candice de Rooij 

Een wijkoverstijgende eerstelijns voorziening (bijv. ziekenhuis) kan juist baat hebben als landmark, maar eerstelijnsvoorzieningen in de wijk zijn onderdeel van het raamwerk van een wijk. De opgave is om specifiek te kijken waar behoefte aan is in een wijk vanuit het woonmilieu en de mensen die er wonen. Wat is herkenbare zorg voor mensen in een bepaalde wijk? Dat kan in een brede school zijn, in een woongebouw, maar ook in het winkelcentrum.

Waar het om gaat is het integreren van zorggerelateerde functies dichtbij de mensen. Als gemeente en stedenbouwer ligt hier de taak om ruimte te creëren in stad en dorp en vooral ook om dit door te zetten. Daar ligt een opgave voor woningcorporaties die gaan samenwerken met zorginstellingen. Hierdoor kan de zorg opgenomen worden in multifunctionele gebouwen, ook al is het bijeenbrengen van verschillende functies geen makkelijke taak. Als architect met kennis van zorg kan je daar een goede rol in vervullen.Zo zijn wij betrokken bij de ontwikkeling van woonservicegebieden van Rotterdam. Hierbij gaat het erom hoe je wonen en zorg op een zo vanzelfsprekende manier in een wijk kunt integreren. Het architectonische en ruimtelijke verschil tussen een ‘instituut’ of een zorginstelling met een ‘normaal woongebouw’ waarin je ook kunt blijven wonen als je zorg nodig hebt, krijgt bijzondere aandacht. Zorg moet het woonmilieu versterken en niet andersom. Nog een voorbeeld uit ons portfolio: het project Jean Sibelius, dat Wooninc gebouwd heeft dicht bij een winkelcentrum in de wijk Bennekel in Eindhoven. Dit is een regulier appartementengebouw waarvan de zorgfunctie niet af te lezen valt. De bewoners ontvangen zorg als daarom vragen. Er is een ontmoetingsruimte met een ruime, veilige binnentuin die gerund wordt door de vrijwilligers uit het gebouw. Daarnaast is er een HOED (huisarten onder een dak) die een buurtfunctie vervult. Het gebouw wordt onderdeel van de wijk, zonder dat het gebouw en daarmee haar bewoners een stempel van zorg opgedrukt krijgen.

Piet Oskam

Ik ben van mening dat in de stedelijke context een zorgvoorziening als zodanig best herkenbaar mag zijn. Daar is niets mis mee. Inpassing in de omgeving vraagt gevoel voor kwaliteit en stijl, respect voor het bestaande. Een stad moet vooral niet één grote vermaakfabriek  zijn. Een woonvoorziening voor ouderen hoeft niet op een kinderdagverblijf te lijken. Ouderen voelen zich het best in een omgeving, die bij hen past. We moeten oppassen voor een dictatuur van de gelijkheid, voor eenvormigheid. Dat pleit voor een vraaggestuurde oriëntatie, gericht op de woonwensen van de ouder wordende mensen.

Reageren op deze discussie? Mail uw reactie naar de redactie van Stedebouw & Architectuur.

Bekijk ook de reacties op vraag 1: Van zorg naar preventie

Bekijk ook de reacties op vraag 2: Een duurzame, gezonde en actieve stad

Bekijk ook de reacties op vraag 3: Digitale netwerken boven bedden en gebouwen

Bekijk ook de reacties op vraag 5: Uiteenvallen ziekenhuizen in fragmenten