Vraag 3: Rol key players.

Joop Ketelaers

Rijksoverheid gaat over wetgeving en subsidiëring. Dat moet strenger, consequenter en eerlijker. De lokale overheden moeten zich richten op informeren, bewustwording en bovenal het bij elkaar brengen van partijen en drempels wegnemen. Daarnaast vervullen zij een voorbeeldfunctie met hun eigen vastgoed. In Eindhoven wordt onderzocht of een lokaal duurzaam energiebedrijf hieraan een bijdrage kan leveren. Consumenten moeten zich bewust zijn waar hun energie vandaan komt en dat zij zelf ook energie kunnen opwekken. Zij moeten de vraag creëren naar duurzame energie. De markt moet vervolgens aanbieden waar consumenten en overheid om vragen. 

Arjan van Timmeren

Consumenten spelen hier de belangrijkste rol. Maar ook de markt moeten we niet onderschatten. Thin film technologie (om een voorbeeld te noemen van een kansrijke technologie die ons echt verder kan helpen) ontwikkelt zich zeer positief (Helianthos). Huidige proefvlakken op de Jaarbeurshallen in Utrecht tonen resultaten (lees: energie opwekkingstotalen) die boven verwachting zijn. Verdere (bouw)product integraties van allerlei varianten hiervan zijn volop in ontwikkeling. De Rijksoverheid lijkt vooralsnog vooral op wind (op zee) in te zetten. Zelf ben ik daar redelijk sceptisch over. De drive lijkt vooral om zo snel en goedkoop mogelijk DE doelen te halen. De resultaten (op termijn) van soortgelijke projecten in Denemarken (en ten dele ook Duitsland) voeden mijn scepsis.

Naar mijn mening is er maar één richting: zonne-energie gekoppeld aan slimme distributie en opslagsystemen (smart grids en koppelingen aan e-mobiliteit). De elektriciteitsvraag per huishouden zal tot 2050 naar verwachting met ongeveer 50 procent toenemen. De prijs van duurzame energie zal in dezelfde periode aanzienlijk dalen. Zo is zonne-energie nu nog duur maar is naar verwachting binnen enkele decennia competitief, met tussen 2015 en 2020 gridparity (consumentenprijs per kWh gelijk aan de belaste stroom uit het stopcontact, 0,20€/kWh). Aangezien zonne-energie één van de weinige bronnen is zonder noemenswaardig 'schaalvoordeel', zal deze optie naast grootschalige toepassingen ook meer decentraal toegepast gaan worden.

Wybrand Pieksma

De overheid moet haar rol nemen in het scheppen van voorwaarden en het voeren van een consistent beleid. Zonder tegenstrijdigheden. Want op dit moment komt het voor dat een gemeente enerzijds energiebesparende maatregelen voorschrijft, terwijl anderzijds deze maatregelen worden afgekeurd vanwege welstand. Of dat een groep ondernemers op een bedrijventerrein een windturbine willen plaatsen, maar dat dit niet mag vanwege stedenbouwkundige uitgangspunten of milieuvoorschriften.

Ook zijn de afgelopen jaren subsidies en fiscale regelingen gestart en vervolgens abrupt stopgezet of gewijzigd. Dit maakt het voor marktpartijen lastig om hier beleid op te maken en tot uitvoering te komen. Zelfs bij een consistente regeling zoals de EIA-regeling wordt pas aan het eind van het kalenderjaar bepaald of die wel of niet wordt voortgezet. De ontwikkeling en realisatie van nieuwbouw- en renovatieprojecten hebben een langere doorlooptijd en daardoor vallen duurzame alternatieven regelmatig buiten de boot.

Naast de overheid, hebben marktpartijen en consumenten ook zelf hun verantwoordelijkheid en zijn het aan zichzelf en de generatie hierna verplicht om na te denken over ontwikkelingen voor de lange termijn. Nu investeren in duurzaamheid, geeft op termijn een hoger milieu- en financieel rendement. 

Tom Bosschaert

Wegnemen van barrières door de overheid is absolute hoofdzaak. Anders aanbesteden is ook belangrijk, niet meer regels, maar performatief aanbesteden. De huidige structuur is te rigide en te voorschrijvend. Competitie en samenwerking moeten hand in hand gaan, en een iteratieve planvorming mogelijk maken. Dat betekent veel minder prijsvragen en veel meer opbouwende samenwerkingstrajecten. Beter meten is ook een aangelegenheid die de overheid ter hand moet nemen. Zorg voor standaarden en tools om effectief te kunnen meten.
 
De markt moet kleinschaliger en creatiever durven opereren. De markt lijkt het uitstekend te kunnen doen in andere landen. Veel bedrijven zitten als hongerige wolven aan de grens te wachten totdat Nederland zijn zaakjes qua regelgeving op orde heeft. Veel kleine marktpartijen doen graag mee maar beschikken niet over de kennis, contacten en diepe zakken om lange riskante ontwikkelingen uit te kunnen zitten (al doen sommigen erg hun best).

Als barrières worden weggenomen en het daardoor eenvoudiger wordt om oplossingen te implementeren dan gebeurt er al veel vanzelf. Als de eenmanszaak rendabel en zonder te grote aanloopproblemen op kleine schaal rendabel bij kan dragen, dan gaat het harder dan ooit gedacht. Aan de pure financiële haalbaarheid ligt het vaak niet.

Consumenten hebben een kleine rol. Het is heel lastig om door alle reclames en (vaak goedbedoelde) slechte adviezen heen te kijken. En waarom zou de consument zich moeten benadelen voor problemen die ergens anders in het systeem zitten?

Ivo Opstelten

De overheid moet inderdaad zorg dragen voor een consistent en convergerend beleid. Convergentie impliceert beleid in het licht van een na te streven eindbeeld. Het eindbeeld helpt bij het maken van de onvermijdelijke keuzes die onderweg gemaakt moeten gaan worden. Inzet van 14 procent duurzame energie in 2020 is daarvoor onvoldoende. Een energieneutrale gebouwde omgeving medio deze eeuw is al een stuk beter.

Zo’n eindbeeld zorgt er voor dat draagkracht kan ontstaan in de samenleving en dat een eigen handelingsperspectief inzichtelijk wordt voor markt en consumenten. Bovendien maakt het voor de markt ook meteen duidelijk waar de kansen en belemmeringen gaan liggen waarop ingespeeld moet worden.

Joost Versluijs

Anders denken en anders doen! De key players moeten open staan voor verandering, er open in durven gaan en elkaar vertrouwen. Gebruikers, overheid en marktpartijen moeten aan de start van grote ruimtelijke opgaven gezamenlijk om de tafel zitten en durven te denken in nieuwe systemen,  samenwerkingsvormen en verdienmodellen met zo nodig aangepaste wet- en regelgeving. Ketenintegratie is hierbij een goede samenwerkingsvorm waarbij de partijen de ruimte hebben om maximaal toegevoegde waarde te leveren vanuit de eigen discipline om de veranderingen in de keten  beter, sneller, goedkoper en leuker tot stand te brengen. 

Willem Koppen

Key-players zijn belangrijk bij innovatieve processen en producten maar ze komen en ze gaan. Dit terzijde. Rol van de overheid is onder meer: consistent (!) subsidie verstrekken, voor de onrendabele top en voor ontwikkeling en innovaties. Maar niet in de vorm van een van tevoren vastgesteld bedrag per eenheid en niet volgens het principe ‘wie het eerst komt, wie het eerst maalt’. Wel als sluitpost voor bewezen subsidiewaardige projecten. Dat voorkomt prijsopdrijving zoals ik heb ervaren in de uitvoering van de 5MWp zonnepanelen in de ‘Stad van de Zon’ in Heerhugowaard. Toon maar aan dat het project subsidiewaardig is; dat de samenleving baat heeft bij je project. Maar de markt moet zich niet blijvend afhankelijk opstellen van subsidies. Want duurzame energie heeft de toekomst; subsidie daarentegen niet. Met creativiteit kom je verder en tienmaal een dubbeltje verdienen is ook een euro. 

Tom Bosschaert 

Koplopers willen geen subsidie: ze willen dat je ze opdrachten verleent. Beloon de innovatoren, die op eigen initiatief al hebben ingezet, met serieuze opdrachten, en verdien het dubbel en dwars terug.

Lambert den Dekker 

Bij deze stelling wordt vaak een grote rol aan de overheid toebedeeld. Ik ben van mening dat echter ook voor consumenten een rol is weggelegd. Betrek ze bij lokale initiatieven. Bijvoorbeeld door deel te kunnen nemen aan een lokaal energiebedrijf (Texel is al genoemd). Dit werkt enorm stimulerend en bevordert de bewustwording. En heeft een gunstig effect op het bewust omgaan met het gebruik (en verlagen) van energie bij deze consumenten (stap 1 van de Trias Energetica)! 

Reageren op deze discussie? Mail uw reactie naar de redactie van Stedebouw & Architectuur.

Bekijk ook de reactie op vraag 1: Is in 2020 14 procent uit duurzame energie haalbaar?

Bekijk ook de reactie op vraag 2: Hoe is de DE doelstelling te halen?

Bekijk ook de reactie op vraag 4: Ketenintegratie en open innovatie.

Bekijk ook de reactie op vraag 5: Sprongen of kleine stapjes?

Bekijk ook de reactie op vraag 6: Best practices en lessons learned.