Vraag 2: Interessante opties om gevel te vernieuwen

Marcel Bilow

Gevelrenovatie is niet los te zien van een analyse van de tekortkomingen van het gebouw. In veel gevallen is de oplossing om het gebouw in te pakken. Een nieuwe façade over het oude gebouw trekken, maar dat is niet de gehele oplossing. Want je wilt een beter gebouw maken. Om bewoners meer comfort te bieden. Tegen die achtergrond  zou je balkons kunnen ombouwen tot loggia's en wintertuinen. Door het creëren van zulke tussenzones reduceer je het energiegebruik. Maar ieder project heeft z'n eigenaardigheden en gebruikers hebben verschillende wensen. Bovendien moet je ook de ontwikkeling van de omgeving in je overwegingen betrekken. En je moet in je analyses stil staan bij de vraag wie straks maar ook op de lange termijn - zeg over 10 jaar - in het gebouw wonen?"

Doris de Bruijn

Ik ben het eens met Bilow. Vanuit de bouwkundige kant gezien is het bouwfysisch het beste om het gehele gebouw in te pakken en te zorgen voor een prettig en gezond binnenklimaat met voldoende ventilatie. Veel winst is dan te behalen door zo veel mogelijk te werken met prefab elementen, zodat er op de bouwplaats zo min mogelijk werkzaamheden verricht hoeven te worden.

Vervangen of sterke verbetering van de woningschil (schilrenovatie) wordt in de Toekomsttest voor de Woningvoorraad voor zowel de portieketage- als de galerijflats op nummer één van te nemen renovatiemaatregelen gezet. Andere maatregelen, zoals uitbuiken en optoppen zijn beduidend minder populair, terwijl levensloopbestendig maken wel hoog scoort. Optoppen in combinatie met het toevoegen van een lift zou dus juist een mooie toekomststrategie zijn om ook ouderen langer in hun portieketagewoning te laten wonen.

Of vergroting van het woonoppervlak in horizontale of verticale zin - nog zo'n maatregel - gewenst is, hangt vooral af van de te huisvesten doelgroep en daarmee ook van de locatie van het woongebouw. In portieketagewoningen zie je de doelgroep verjongen. Er komen vooral starters of studenten wonen en daar is betaalbaarheid een belangrijker criterium dan vergroting van het woonoppervlak.

Frans Horst

Optoppen zoals Doris voorstelt is lastig in een portiekflat. Een portiek bevat zes tot acht woningen, daarbij nog wat optopwoningen, dat geeft mijns inziens een te laag aantal verhuurbare eenheden om een lift te kunnen exploiteren. Het is een onhaalbare want sterk verliesgevende exploitatie binnen de sociale huur.

Anita de Groot

Als je alleen kijkt naar de schil is isolatie essentieel zonder daarbij de ventilatiebehoefte uit het oog te verliezen. Een ideale invulling is daarom ventilatie met warmteterugwinning. De gevel moet flexibel anticiperen op de weersomstandigheden buiten zodat er een comfortabel en duurzaam binnenklimaat gecreëerd wordt.

Wel of geen extra vierkante meters en samenvoegen van woningen zijn afwegingen die gebaseerd zijn op marktomstandigheden. Vanuit de gevel is alles mogelijk.

Frans Horst

Isolatie van de gebouwschil is de meest duurzame investering, ben ik met de experts eens. Een Rc van 4 m2K/W blijkt economisch het meest verantwoord. Doe je dat binnen of buiten? Dat hangt weer af van de locatie. Grootschalige buitengevelisolatie is het meest gewenst in de randgebieden, zoals in Amsterdam buiten de Ringweg, binnen de  Ringweg wordt gekozen voor binnengevelisolatie waar gevels zichtbaar zijn vanaf de openbare weg, met aan de binnenzijde van de bouwblokken dan weer buitengevelisolatie.

Uitbuiken en vliesgevels zijn incidentele maatregelen die meer op basis van eenmalige ambities plaatsvinden en niet de bulk aan duurzame ingrepen zal gaan bepalen. Eenvoudigweg omdat deze maatregelen, gelet op de doelgroep, te hoge investeringen met zich meebrengen.

Richard Brok

Inderdaad eerste de schil aanpakken. Omdat die bij lange na niet meer voldoet aan de hedendaags bouwfysische eisen met onvoldoende thermische- en geluidsisolatie.

En dan liefst integraal. Om het probleem van de koudebruggen en overige bouwfysische eigenschappen te verbeteren kun je volstaan met kleinschalige  renovatie. Het gevaar is dat je dan te snel in bouwkundige oplossingen denkt terwijl een integrale benadering door middel van een voorstudie wellicht meer woonrendement voor de toekomst oplevert!.

Interessant in dit geval is de studie naar het mogelijk uitbuiken van de gevel ofwel het toevoegen van extra vierkante meters leefruimte. Bij het toevoegen van extra vierkante meters leefruimte is het mogelijk om de hele buitengevel van een nieuwe bouwfysische kwaliteit te voorzien.

De keuze voor kleinschalig renoveren dan wel schilrenovatie inclusief extra woonruimte is een afwegingstraject met verschillende vragen. Maak eerst een kosten analyse, ontwikkel een lange termijn visie en kijk of er objectbudget beschikbaar is om eventuele verhuiskosten te dekken. Beoordeel de kwaliteit van de aanwezige gevelarchitectuur en analyseer of de bestaande constructie voldoende is voor uitbuiken (prefab elementen hangen aan de gevel), of dat de uitbouw moet worden voorzien van een nieuw aan te brengen fundering danwel afsteunt op de aanwezige fundering.

Bas van Vlaanderen

Wel of geen schilrenovatie is afhankelijk van de opgave. Sommige naoorlogse complexen kennen particulier eigendom, daar zie je tussen de kavels verschillen in onderhoud. Daar is zo'n voorgestelde complexmatige aanpak helemaal niet aan de orde. Als het complex op collectief niveau beheerd wordt en er sprake is van een complete schilrenovatie zijn een aantal waarden af te wegen die invloed hebben op het ontwerp, zoals het financiële kader (STIKO, huurwaarde of woonlasten, verkoopwaarde), de volkshuisvestelijke doelstellingen, het oorspronkelijk ruimtelijk ontwerp (van stedenbouw, ensemble naar casco, oriëntatie, beukbreedte en diepte), de opbouw van de gevels (constructie en belastbaarheid fundering, bouwfysica, geluid, vocht, tocht), de cultuurhistorische waarde en het architectonische (her)ontwerp, de participatie van huidige en nieuwe bewoners, en het proces van ontwikkelend beheer van de woningtypologie."

Reageren op deze discussie? Mail uw reactie naar de redactie van Stedebouw & Architectuur.

Bekijk ook de reactie op vraag 1: Portiek- en galerijflats slopen of vernieuwen?

Bekijk ook de reactie op vraag 3: Rolverdeling brandveiligheidsvraagstuk

Bekijk ook de reactie op vraag 4: Prefabricage en ketenintegratie