‘Scholen en gemeenten moeten samen optrekken’

We spreken met projectmanager Sjoerd Santema en duurzaamheidexpert Jeroen Slegers, die met tal van ervaringen en expertise uit de praktijk vertellen over de mogelijkheden en kracht van RaderAdvies. Naast schoolbesturen zijn ook andere organisaties bij hen kind aan huis, ook voor bijvoorbeeld multifunctionele accommodaties en integrale kindcentra. Met erkende software en een eigen kostendatabank wordt het onderhoud van die gebouwen diepgaand geanalyseerd en in kaart gebracht in een meerjarenonderhoudsplan (MJOP). Dat plan beslaat een periode van 50 à 60 jaar, waarbij alle gegevens uit de vele projecten in de eigen kostendatabank terechtkomen, zodat de adviezen een sterke voorspellende waarde bezitten.

Soms kent een MJOP echter een beperkte scope en ontbreekt een goed inzicht in de toekomst, aldus Santema. Dan is het de hoogste tijd voor een verbeterde versie. “Je kunt wel naar het onderhoud in de eerstvolgende tien jaar kijken”, licht Santema toe, “maar het belang schuilt juist in de langere levensduur van verschillende zaken en een goede uitwerking daarvan. Dat kun je veel beter doorrekenen dan nu in sommige MJOP’s met een korte termijn gebeurt. Daardoor krijg je veel meer grip en sturing op de toekomst en op de noodzakelijke verduurzaming.”
“Je bekijkt dan niet alleen”, vult Jeroen Slegers, “of een onderdeel - bijvoorbeeld een marmoleum vloer - nog mooi is, maar kijkt veel meer naar de technische staat ervan. Wij beoordelen wanneer het onderdeel echt moet worden vervangen en niet wanneer men dat wil. Op basis van de technische noodzaak krijg je een veel realistischer beeld van het onderhoud van een gebouw.”

Door deze materie goed te doorgronden en de kwaliteit van de rapportages op peil te houden, onderscheidt het team rond Santema en Slegers zich door een hoge mate van betrouwbaarheid. Vooral de eigen kostendatabank, die continu wordt geüpdatet en jaarlijks wordt geïndexeerd, levert daarbij een groot voordeel.

Verduurzamen

Het verduurzamen van schoolgebouwen beziet Slegers vooral heel praktisch. Adviesbureaus mikken veelal op energieneutrale gebouwen, maar RaderAdvies kijkt in eerste instantie naar de levensduur van een gebouw. Slegers: “Kijk naar het gebruik en verbruik van het gebouw, en naar wat je überhaupt met het gebouw wilt gaan doen. In plaats van heel hoge ambities mikken wij vooral op een praktisch gericht advies.”
Santema vervolgt: “Vanuit je MJOP kijk je dan naar verduurzamingsmaatregelen die je op natuurlijke momenten van vervanging kunt doen. Dan ga je een dak niet al na 10, 15 jaar isoleren, maar pas na 25 jaar. Anders gooi je zomaar 10, 15 jaar aan restlevensduur weg. Daarover gaan we dan met een schoolbestuur aan tafel zitten, bespreken we de ambities en wettelijke kaders, draaien we aan parameters en stellen we feitelijk een Programma van Eisen op.”

Daar gaat Slegers verder op in: “Het is lastig dat schoolbesturen niet mogen investeren in het gebouw. Dat is weer aan de gemeente. Dat geldt met name voor balansventilatiesystemen, die in de coronatijd volop in de belangstelling kwamen te staan, maar voor veel schoolbesturen financieel nog te hoog gegrepen zijn. Met name bij schoolgebouwen die nog ventileren met te openen ramen, wat in de wintermaanden voor een hoge discomfort zorgt.”

Het zijn lastige dilemma’s voor schoolbesturen, aldus Santema. “Ze willen kwalitatief goed onderwijs geven, met een leraar voor de klas en goede leermiddelen, maar ook met een gezond en goed binnenklimaat. Alleen schuurt dat als je niet zelf mag investeren. Wij tonen daarom alle mogelijkheden binnen de wettelijke kaders en maken die dan bespreekbaar.”

Renovatie en circulariteit

Naast het bepalen van budgetten worden in de duurzaamheidsadviezen van RaderAdvies ook terugverdientijden opgesteld. Als dat terugverdienen al binnen een jaar of zes lukt, zoals met ledverlichting, is het geen al te grote aanslag op een budget. Dus wordt er steeds meer gekeken naar de investeringen en de exploitatieduur. Als het de keuze voor nieuwbouw of renovatie betreft, wordt vaak nog voor het eerste gekozen, aldus Santema. “Je kunt dan gewoon met minder financiële middelen een langere exploitatieduur creëren.”

“Wij zijn wel steeds meer bezig met circulariteit”, vervolgt Slegers, “en proberen dat in de markt te brengen. We kunnen diverse zaken ook een restwaarde geven, maar je gaat daar later niet zomaar geld op terugverdienen. Dus is het lastig om die ambities aan de man te brengen. Het is een mindset en eigenlijk kijkt heel de markt naar de financiën en niet naar duurzaamheid. Circulariteit is dan vaak een ‘moetje’, zodat weinig partijen verder willen gaan dan de standaard MPG, de Milieuprestatie Gebouwen.”

“Het is verder de vraag of iets dat nu circulair is, dat over twintig jaar ook nog is”, vervolgt Slegers. “Misschien zijn er dan heel andere methoden om bijvoorbeeld flexibele binnenwanden te hergebruiken. Ook is het heel kostbaar om bijvoorbeeld betonconstructies te testen voor hergebruik. Dan is nieuwbouw goedkoper.” Het duo ziet overigens wel duidelijk een keerpunt ten aanzien van het gebruik van biobased materialen, zoals vlasisolatie. Toch zou de overheid juridische kaders rond circulariteit verder moeten verbeteren.

Demografie

Kijkend naar het Rijk heeft Santema nog een wens: zorg voor een betere afstemming van Integrale Huisvestingsplannen (IHP’s) op demografische ontwikkelingen. “Sommige gemeenten hebben niet eens een IHP en andere gemeenten hebben een IHP voor 10 à 15 jaar, wat niet strookt met een exploitatieduur van 50 jaar. Een MJOP - of nog beter: een Duurzaam Meerjarenonderhoudsplan - moet beter aansluiten op het IHP. Dus breng nieuwbouw veel beter in evenwicht en op dezelfde tijdslijn als onderhoud. Dat gaat, mede door het samen optrekken van school en gemeente, ook de verduurzaming vergemakkelijken.”

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.

Foto boven: Campus aan de Lanen van Stichting Signum in Rosmalen (foto RaderAdvies).