RoofUpdate verduurzaamt jongste monument van Nederland

Natascha Drabbe, verantwoordelijk voor het jongste erkende monument van Nederland, het Van Schijndelhuis in Utrecht, kwam bij de Stichting RoofUpdate met de vraag op welke manier dit monument verduurzaamd kon worden.

 

Door de ligging van het monument op een binnenterrein tussen Pieterskerkhof en Kromme Nieuwegracht, is het volledig van het openbare gebied afgeschermd en aan alle kanten omringd door hoger liggende woningen en kantoorpanden die met balkons en terrassen uitkijken op het gebouw. In de zomerperiode wordt door de omliggende zwarte daken en terrassen en de windluwte de temperatuur tussen de gebouwen omhooggestuwd.

De casus werd voorgelegd aan de leden van RoofUpdate die allen enthousiast waren over de complexiteit die uitnodigt om op zoek te gaan naar nieuwe mogelijkheden. En dat kan binnen RoofUpdate. Geen deeloplossingen voor deelproblemen maar denken in samenhang. En dat is behoorlijk nieuw in een doorgaans conservatieve bouwwereld. Bij RoofUpdate realiseert men zich dat de huidige tijd vraagt om doortastend denken en handelen. Daarom zijn er binnen de stichting veel verschillende disciplines maar toch korte lijnen waardoor er snel geschakeld kan worden. Hierdoor kan de markt regelmatig voorzien worden van vernieuwingen.  Dat is de kracht van deze stichting. Dat merkte ook Natascha Drabbe: “Je hoeft in een complex project niet ook nog eens een keer alle partijen apart met elkaar te versmelten, dat hebben zij al voor je gedaan: tot een goede legering! Het scheelt enorm veel tijd en daarmee dus ook kosten. In een tijd waarin er flink gesneden wordt op allerlei culturele voorzieningen is dat natuurlijk bijzonder meegenomen.”

 

Verduurzaming van een monument als het Van Schijndelhuis is geen sinecure. De uitstraling mag niet aangetast worden. Dit betekent onder andere dat er geen verhogingen (in het zicht staande elementen zoals grote frames met fotovoltaïsche cellen ofwel PV-cellen) op het dak mogen komen ten behoeve van energieopwekking. Daarnaast moest het project qua uitstraling een voorbeeld vormen voor de directe omgeving en een bijdrage leveren aan het oplossen van huidige problemen in binnenstedelijk gebied zoals waterretentie en biodiversiteit.

 

Typerend voor de verduurzaming van dit dak is de integrale aanpak. Er is niet alleen gekeken naar wat er op het dak zou kunnen, maar het hele gebouw is op een integrale manier onderzocht. De bestaande situatie (energieverbruik/rendement, technische installaties, bouwkundige opbouw) is geïnventariseerd. De technische mogelijkheden van zowel gebouw als de installaties zijn onderzocht, waarna op basis van energieberekeningen een advies is gegeven over de meest wenselijke situatie voor de toekomst, natuurlijk rekening houdende met de status en uitstraling van het monument. Hiervoor is ook overleg geweest met de verantwoordelijke ambtenaren van de gemeente Utrecht in het kader van monumentenzorg en eventueel benodigde bouwaanvraag.

 

Uiteindelijk is gekozen voor een innovatieve oplossing waarbij thermische zonne-energie in combinatie met daarop verlijmde PV-cellen zowel warmwater als elektrische energie leveren. De aluminium collectoren worden vlak geplaatst op het bestaande dak zonder de dakbedekking te perforeren, waardoor op termijn de risico’s en het onderhoud geminimaliseerd worden. De zonnecollector levert warmte voor tapwater. De combinatie zonnecollector met een warmtepomp bespaart het Van Schijndelhuis tot 60% op de totale verwarmingskosten. Een belangrijk neveneffect is dat het paneel ook elektriciteit kan leveren door middel van de op de collector gelijmde laminaat PV-cellen. De panelen zijn te belopen en eenvoudig te reinigen waardoor er geen beschadigingen ontstaan aan de PV-cellen tijdens onderhoud. Door de vlakke opstelling van de panelen kan er tijdens welke wind dan ook geen overlast door lawaai c.q. fluittonen optreden. Doordat het gewicht maximaal 2,5 kg. per m² bedraagt, kunnen nagenoeg alle constructies deze extra belasting dragen.

 

Op het hoog gelegen energiedak is gekozen om de overblijvende strook onderhoudsvriendelijk te maken met een groendak; in dit geval Sedum om zo ook de energieopbrengst maximaal te houden. Door gebruik te maken van een innovatief type substraat op basis van minerale wol, die voorzien is van meststoffen en die altijd herverzadigbaar is, zelfs na volledige uitdroging, wordt zelfs voor lichte staalconstructies een groendak mogelijk. Voor het laagliggende dak is gekozen voor een semi-intensieve kruidenvegetatie. Door de ingesloten locatie wordt het dak een soort ecologische steppingstone voor vogels, vlinders en andere dieren en een voorbeeld om de omliggende daken en terrassen ook te begroenen.

 

Het Van Schijndelhuis is een pilot project voor Stichting RoofUpdate om te laten zien wat de toegevoegde waarde van groene daken is, zoals thermische isolatie in de zomer, waterretentie, bijdrage aan biodiversiteit, opvang van fijnstof en bestrijding van het Urban Heat Island effect, het fenomeen dat de temperatuur in een stedelijk gebied gemiddeld hoger is dan in het omliggende landelijk gebied waardoor problemen tijdens hittegolven, zoals hittestress, verergeren. En waarom kiezen voor (hitte) stress als het zo veel cooler kan?