Hoe gaat-ie met de participatie?

Kort geleden hebben Nanneke van der Heijden en ik bekeken of en hoe het participatieinstrument ‘burgerberaad’ geschikt kan zijn om toe te passen in een plattelandsgemeente met 25 kernen. We hebben naar het soort gemeente gekeken, stedelijk of landelijk, groot of klein, naar de omvang van het gemeentelijk apparaat, maar ook naar onderwerpen en thema’s die gekozen zijn voor burgerberaden. Wat kunnen we leren van de meer dan twintig burgerberaden die tot en met dit jaar gehouden zijn in gemeenten in Nederland?

Burgerberaden zijn grootschalige participatietrajecten, waarbij voorbereiding, uitvoering en vervolgstappen veel tijd en capaciteit vragen, ook van de eigen ambtelijke organisatie. Werven, selecteren en samenstellen van de gewenste deelnemersgroep is een vak apart. Zorgen voor een duidelijke en aansprekende vraagstelling vraagt een goede politieke antenne en verbinding met de samenleving. Geen burgerberaad zonder professionele begeleiding, een onafhankelijke voorzitter en goed getrainde tafelleiders. Alle gekozen deelnemers moeten de bijeenkomsten ook kunnen bijwonen. Dat vraagt praktische oplossingen om inclusief te blijven, zoals tolken, begeleiders, toegankelijkheid. En als dan uiteindelijk de lijst met adviezen wordt gemaakt, blijkt het lastig te zijn om ieder advies duidelijk, realistisch en uitvoerbaar op te stellen. Oh, en dat alles wel binnen de afgesproken tijd.

Toch is de oogst van de burgerberaden dat er veel inbreng en commitment vanuit de samenleving is voor belangrijke thema’s. Klimaat, energietransitie en duurzaamheid zijn onderwerpen waarover mensen graag hun mening willen geven. Leefbaarheid, een schone gemeente en afvalbeleid worden ook gekozen als onderwerp. Hoe vieren we Oud en Nieuw, ofwel de jaarwisseling, is door twee gemeenten als burgerberaad-thema opgezet.

De meer stekelige onderwerpen, zoals woningtekorten, arbeidsmigranten, stikstof en mest hebben we nog niet teruggezien. De Provincie Drenthe organiseert een burgerberaad over wonen, de gemeente Borssele over grootschalige energie-initiatieven (lees ‘kernenergie’). Je zou kunnen zeggen dat vraagstellingen met fervente voor- en tegenstanders min of meer uit de weg worden gegaan. Een gemiste kans, want de setting van een burgerberaad (of burgerforum of G1000) leent zich goed voor het voeren van een echte dialoog met elkaar. Het grote voorbeeld uit het buitenland is de Ierse anti-abortuswetgeving, tot stand gekomen door een uitgebreid traject van dialogen met grote groepen burgers.

Het burgerberaad eindigt met de lijst met adviezen die wordt aangeboden aan de gemeenteraad. In feite begint dan een tweede ronde, want wat gebeurt er in de uitvoering? Wat is het commitment van betrokken bewoners en ondernemers, van de gemeenteraad en de rest van het ambtelijk apparaat? En waar moet dat afgesproken zonneveld, nodig voor de energietransitie, eigenlijk terechtkomen? Wat vinden de buren daarvan?

Dus hoe gaat-ie met de participatie? Burgerberaden maken veel los in de samenleving met mooie resultaten. Nu ervoor zorgen dat de adviezen niet tussen besluit en uitvoering verloren raken.

Mark Verhijde houdt zich bezig met gebiedsontwikkeling en beheer, en heeft veel kennis van participatieprocessen. Naast zijn werk als projectleider en adviseur is Verhijde docent voor de SBO-opleiding Wijk- en Gebiedsmanager.

Blijf nog beter op de hoogte van al ons nieuws en abonneer je op de wekelijkse nieuwsbrief van Stedebouw & Architectuur.