‘Ontwerp staat niet naast de politiek, Ontwerp is Politiek’

Hebben ontwerpers en politici schuld aan armoede, maatschappelijke spanningen en stedelijk geweld? Een relevante vraag in de aanloop naar de verkiezingen.
‘Nederland is na verkiezingsdag 9 juni toe aan een nieuw ontwerp: politiek en design kunnen daarbij niet zonder elkaar’, aldus Wouter Vanstiphout in zijn intreerede als hoogleraar Design as Politics aan de Faculteit Bouwkunde TU Delft.

Ontwerp is politiek
Terwijl de Nederlandse kiezer op 9 juni naar de stembus gaat voor de landelijke verkiezingen, wijdt Vanstiphout de leerstoel Design as Politics van de Faculteit Bouwkunde in. Dat doet hij met de stelling dat ontwerp niet naast de politiek staat; evenmin dat zij ‘van’ de politiek is. Ontwerp ís politiek. De verkiezingsdag is dan ook hét moment voor een oproep: ontwerpers en politici moeten – na een jarenlange vervreemding – weer nader tot elkaar komen.
 
Politiek is ontwerp
Op 9 juni kiest Nederland wie ons land mag gaan regeren in een periode waarin ongekend grote beslissingen over economie, wonen, segregatie en ecologie moeten worden genomen. Nederland lijkt een keerpunt te hebben bereikt, waarbij consensus niet langer werkt. De economie dwingt tot bezuinigingen en bezuinigingen dwingen tot keuzes, ook ruimtelijke keuzes. Of we het willen of niet, Nederland zal opnieuw worden ingericht. Politiek ís op dit moment meer dan ooit ontwerp, en ontwerp meer dan ooit politiek.
 
Maatschappelijke opgaven zijn stedelijke opgaven
Architectuur en stedenbouw moeten volgens Vanstiphout weer terug naar de kern: het verhelpen van sociale en economische problemen. Meer dan de helft van de wereldbevolking woont in steden, wat betekent dat de hedendaagse maatschappelijke opgaven zich per definitie ruimtelijk en stedelijk manifesteren. Bij vrijwel alle crises die nu het politieke debat beheersen, zien we een relatie met de stad: ecologische crisis, integratie of segregatie van bevolkingsgroepen en het effect van de financiële crisis op de woningmarkt.
 
Wereldverbeteraar
In Nederland geloven wij niet meer in de maakbaarheid van de samenleving en is de stedenbouwer in veel gevallen een gedienstige procesmanager geworden. Toch zien we dat in de rest van de wereld nog wel steeds grootschalige en ingrijpende projecten worden gepland en uitgevoerd om zo de meest urgente maatschappelijke problemen te verhelpen. Compleet nieuwe steden in China, India en de Golfstaten, integrale vernieuwing van krimpende steden als Detroit, plannen om heel Europa een nieuw energienetwerk te geven… Pogingen om orde en infrastructuur aan te brengen in de slums die een zeer groot deel van de wereldbevolking huisvesten.
 
Proactievere houding
In Nederland ligt er echter ook een enorme opgave om steden en regio’s groener, ondernemender, eerlijker, aantrekkelijker en ‘slimmer’ te maken. Waarom laten wij dat hier over aan de toevallige gevolgen van marktwerking en decentralisatie? Waarom neemt de overheid hier geen proactievere en intelligentere houding aan?
Heeft het beleid voor de integrale verbetering van achterstandswijken in Nederland, met al zijn ideeën van lokale coalities van corporaties en gemeenten, wel het gewenste resultaat gehad?
 
Nederland gidsland
Ook in Nederland is behoefte aan een stedenbouwkundig ontwerp en een ruimtelijk beleid dat vertrekt vanuit echte maatschappelijke opgaven en de echte verschillen die tussen plekken bestaan. In een maatschappij waarin ruimtegebruik een steeds belangrijkere rol gaat spelen, is het niet meer dan normaal dat Nederland zijn traditionele rol als gidsland op het gebied van maatschappelijke stedenbouw en architectuur weer op zich neemt.
 
Design as Politics: een eerste stap in de goede richting
De instelling van de Leerstoel Design as Politics aan de Faculteit Bouwkunde TU Delft is een kleine, maar belangrijke stap in de richting van de nieuwe pioniersrol van Nederland. Door middel van publicaties, onderwijs, lezingen, columns en tentoonstellingen, zal de leerstoel Design as Politics de komende jaren, internationaal en nationaal, het debat over de maatschappelijke rol van architectuur en stedenbouw, op beslissende wijze proberen te beïnvloeden.
 
De leerstoel Design as Politics wordt medegefinancierd door het Ministerie van VROM.
De intreerede van Wouter Vanstiphout vindt plaats op woensdag 9 juni om 15.00 uur in de Aula van de TU Delft.