Jeroen de Willigen pleit voor een nieuwe bouwcultuur

Jeroen de Willigen: “Dat is voor mij een nieuwe bouwcultuur. Om te kunnen bijdragen aan de grote maatschappelijke thema’s van nu: het woningvraagstuk, duurzaamheid en inclusiviteit, terwijl er tegelijkertijd schaarste is aan materiaal, mankracht en soms ook geld. Voor die vraagstukken hebben we veel kennis, vaardigheden en oplossingen nodig. We moeten leren bouwen op een manier die de CO2-uitstoot sterk beperkt en een manier waardoor we langere tijd wat aan een gebouw hebben, en dat dan binnen de huidige marktcondities.

Ik kom er hoe langer hoe meer achter dat dit alles niet lukt als we binnen de bouwkolom tegenover elkaar blijven staan. Los van alle mensen die van goede wil zijn, heb je aannemers die architecten zien als de grootste vijand, ontwikkelaars die vooral snel willen cashen en architecten die denken dat ze alleen maar hoeven te tekenen. We zullen moeten leren om veel beter, veel hechter en opener met elkaar samen te werken om de huidige, ingewikkelde vraagstukken op te lossen. Daar zijn allerlei nieuwe samenwerkingsvormen voor nodig. Dat is de innovatie die we het hardste nodig hebben.”

S&A: Dan heb je het over duurzaam samenwerken. Hoe zou jij dat willen aanpakken?

JdW: “Een goed voorbeeld is te zien in de Groningse Grunobuurt, waar we voor woningcorporatie Nijestee bezig zijn met een fantastisch project. In deze wijk bouwen we samen met aannemer Trebbe 700 à 800 woningen. De corporatie kwam met het idee om er, met dezelfde aannemer en architect, zes woonblokken te maken. In plaats van voor elk blok een nieuwe architect te kiezen, met steeds weer een eigen bestek, aanbesteding, aannemer en de laagste prijs.

Zo kozen ze voor een proces dat op een goede manier innovatie stimuleert. Dus we zijn niet bezig met een soort schaalvoordeel, waarbij de aannemer groot kan inkopen en de architect misschien maar één blok tekent dat vervolgens wordt gekopieerd. We kozen ervoor om blok voor blok te ontwikkelen en te bouwen, met als enige opgave dat elk volgend blok beter moet zijn dan het vorige. Beter in de zin van ‘sneller te bouwen’, met een betere duurzaamheid en architectonische kwaliteit.”

S&A: Wat betekende dat voor de samenwerking?

JdW: “Het duurde best wel lang voordat we elkaar hadden gevonden. We begonnen met het samenstellen van een team uit de drie betrokken bedrijven, De Zwarte Hond, Trebbe en Nijestee. Die mensen hebben elkaar onder begeleiding van een psycholoog eerst leren kennen en we lieten ze samen sparren. Daarmee werd de hele samenwerking opgetuigd, zodat iedereen elkaar ook vertrouwde en heel open naar elkaar kon zijn, ook over elkaars werk en de verwachtingen. Dat alles heeft uiteindelijk ontzettend veel kwaliteit opgeleverd, naast een manier van werken waardoor een sfeer ontstond van een team dat het gewoon met elkaar ging doen.

Als je nu door die wijk loopt, waar nog een stuk of drie blokken moeten worden gebouwd, spat het plezier er gewoon vanaf. Iedereen heeft begrip voor elkaars problemen en opgave, snapt precies wat ze aan het doen zijn en begrijpt ook dat niemand een ander een loer wil draaien. Het heeft velen de ogen geopend dat we in de bouwkolom ook op die manier kunnen werken. En dat het niet hoeft te lopen via gejuridiseerde contractvormen. Als je dus een goede samenwerkingsvorm opzet, wordt het werk leuker, sneller, beter en goedkoper.”

S&A: Wat was in dat samenwerkingsproces uiteindelijk de essentiële factor?

JdW: “Je moet leren dat je elkaar wat gunt en dat gunnen kan soms heel klein zijn. Zorg er daarbij voor dat je elkaars bedrijfsfilosofieën goed begrijpt. Dat hebben we aan elkaar verteld, evenals hoe ieders businessmodel in elkaar zit. Daardoor begrijpt een aannemer ook dat wanneer wij een gebouw zouden afleveren met mindere architectonische kwaliteit, wij een volgende keer misschien niet worden gevraagd. En dat we daar dus streng in zijn. Als een aannemer dat echt snapt, doet hij eerder voorstellen die hij makkelijker kan realiseren en kwalitatief net zo goed zijn als wat wij oorspronkelijk voorstelden.

Zo kweek je veel meer begrip voor elkaar en dat is de sleutel. Maar waar continuïteit voor je bedrijf en de bouw extreem belangrijk is, zien wij steeds vaker - ook in onze eigen opdrachten - dat alles in stukjes wordt gehakt. En elk stukje moet zo goedkoop mogelijk worden aanbesteed. Door die ontwikkeling gaat heel veel kennis verloren. Daarom is juist continuïteit en samen iets opbouwen heel belangrijk. Wat ik hierboven schetste, die nieuwe bouwcultuur, zie ik in de praktijk helaas weinig terug. Het gaat eerder de andere kant op.”

S&A: Twee jaar geleden vertelde je ons nog dat er meer integraliteit moest komen, maar dat is er niet beter op geworden?

JdW: “Bij de BNA hebben we gekeken naar de actuele werkvoorraad van architecten en daarbij gebeurt iets vreemds. Bouwprojecten zijn complex en worden alleen maar complexer, gezien de opgave waarvoor we staan. Toch wordt er vaak gedacht dat bij ingewikkelde projecten de opdracht aan architecten kleiner moet worden gemaakt, of erger nog: dat men het helemaal zonder architecten moet realiseren. Dat is een rare Pavlov-reactie. De architect is juist diegene die de complexiteit kan oplossen. Hij of zij kan alle verschillende belangen, randvoorwaarden en uitgangspunten bij elkaar brengen en dat tot een realiseerbaar geheel maken.

Als je bijvoorbeeld binnenstedelijk moet verdichten en op de goede manier in gesprek wilt blijven met de gemeente en omwonenden, is een architect ongelofelijk waardevol….”

Je leest het uitgebreide interview met Jeroen de Willigen in onze nieuwe Innovatiecatalogus 2024. Alle details over die speciale uitgave vind je hier.

Tekst: Ysbrand Visser
Foto boven: Mercado, Groningen (De Zwarte Hond; Marcel IJzerman)