Congres Natuurlijk: 10 oplossingen voor biodiversiteitscrisis

Het provinciehuis van Overijssel ontving op 24 november honderden professionals voor hét congres over natuurinclusief bouwen: Congres Natuurlijk. Een initiatief van Natuur voor Elkaar. De deelnemers volgden een afwisselend programma in festivalstijl: op elk moment van de dag waren meerdere sessies te volgen, excursies te volgen of verschillende standjes in de Lounge te bezoeken. Het zorgde voor een ontspannen en inspirerende dag, met veel ruimte voor ontmoeting, discussie en netwerken. 

Het moet echt heel snel, heel anders!

Technologische veranderingen volgen elkaar in een rap tempo op. Dat maakt plannen voor 2030 of 2040 lastig, want hoe ziet de wereld er over drie jaar überhaupt uit? Dat betekent dat flexibiliteit in ons werk een groot goed wordt. “Een fantastische kans om jezelf opnieuw uit te vinden”, zegt Ference van Damme, beleidsontwikkelaar bij Studio Vers Bestuur, tijdens zijn keynote. Tegelijkertijd erkent hij de uitdagingen die dit met zich meebrengt. Wat zijn de spelregels van deze nieuwe samenleving waarin de wereld continu verandert? “Doen, leren en delen. Verlangen naar groen creëren bij mensen is altijd een kwestie van maatwerk, gedreven door mensen. Dat vraagt om een andere manier van denken en doen.”

Bouwen in/voor een verweven dynamiek

“Daar was eens een mannetje, dat was niet wijs; Het bouwde zijn huisje al op het ijs; 't Begon te dooien, maar niet te vriezen; Toen moest dat mannetje zijn huisje verliezen.” Dit rijmpje is toepasbaar op onze bouwcultuur, zegt Annemarth Idenburg, directer van Trendbureau Overijssel, in haar keynote. Immers zijn we vaak teveel bezig met allerlei opgaven, waardoor we uit oog verliezen waar we ons in de toekomst tegen moeten weren. “Dat is niet gek”, zegt ze, “want als we ons continu moeten realiseren hoe onvoorspelbaar de  toekomst is, wordt ons leven heel lastig.”

Gezondheid als belangrijk argument voor natuurinclusief bouwen

Klimaatadaptatie en de biodiversiteitscrisis worden vaak als dé argumenten gebruikt om natuurinclusief te bouwen. Gezondheid mag niet aan dat rijtje ontbreken, vindt gedragswetenschapper Jolanda Maas van de VU Amsterdam. “We zitten namelijk ook in een gezondheidscrisis”, zei ze tijdens haar keynote. “De uitgaven voor de gezondheidszorg gaan hoogstwaarschijnlijk verdrievoudigen tot aan 2060, is uitgerekend, en een deel hiervan is op te vangen door geld te steken in preventie en aanpassing van levensstijl. In dat soort aspecten kan groen een rol spelen.” Hier lees je hoe groen een rol kan spelen.

Recept voor onze Randen

Gerdien Smit van Odin landschapsontwerpers presenteerde aan het begin van de middag het Recept voor onze Randen, een methodiek voor natuurinclusief bouwen. “Het ultieme natuurlandschap levert meer op dan alleen natuurinclusief bouwen”, vertelde ze. Gemeente Wierden gaat als eerste Overijsselse gemeente aan de slag met de methodiek.

Oplossingen voor de biodiversiteitscrisis

De deelnemers aan de Nationale DenkTank gaven een voorproefje op hun tien oplossingen voor de biodiversiteitscrisis. Initiatieven als het Kiemcollectief, het Pluktuinpact en Stedelijke Natuur in Beeld worden de komende tijd verder uitgewerkt en geïmplementeerd. Gedeputeerde Gert Harm ten Bolscher was onder de indruk van de originele ideeën van de DenkTank. Ook hij ziet het belang van natuurinclusief bouwen. En waarom zou je het niet doen. “Ik heb nog nooit iemand gehoord die het vervelend vindt om in een groene omgeving te wonen.” Ten Bolscher gaf aan graag in gesprek te gaan met de jongeren van de Nationale DenkTank om te kijken wat provincie Overijssel kan bijdragen aan de implementatie van de oplossingen.

Ruimte in Nederland opnieuw verdelen

VN-Jongerenvertegenwoordiger Wouter Ubbink legde in zijn betoog uit waarom natuurinclusief bouwen zo belangrijk is, maar ook waarom het niet iets nieuws of innovatiefs is. “Eigenlijk zijn de laatste paar jaren in ons bestaan een uitzondering”, hield hij de zaal voor. “De eerste gebouwen waren namelijk zo natuurinclusief als maar kon.” Daarom moet natuurinclusief bouwen de norm zijn, het moet weer normaal worden.

Natuurinclusief bouwen is echter niet de oplossingen voor alle problemen, weet Ubbink. “CO₂-uitstoot is slechts een van de vijf oorzaken van onze biodiversiteitscrisis.” Hij legde vervolgens uit dat maar liefst 54 procent van alle ruimte in ons land naar landbouw gaat. “Ik heb niets tegen boeren, laat dat duidelijk zijn. Maar ik vind wel dat we onze ruimte opnieuw moeten verdelen.” Het betekent volgens Ubbink onder meer dat we allemaal kleiner zouden moeten gaan wonen en minder moeten consumeren.

Natuurinclusief bouwen in de praktijk

Na het gloedvolle betoog van Ubbink was het aan Marijke Kool van woningcorporatie Salland Wonen om de rij keynotes af te sluiten. Kool legde uit hoe natuurinclusief bouwen er in de praktijk eruit kan zien en welke uitdagingen je hierbij als woningcorporatie tegenkomt. “Bij Salland Wonen staan onze huurders voorop”, aldus Kool. Huurders zijn in haar ogen niet alleen de mensen die in de huizen wonen, maar ook de dieren en planten in en om de woning. Dat leidt er onder meer toe dat Salland Wonen een soortenmanagementplan heeft en dat beheerders met huurders in gesprek gaan over de inrichting van tuinen.

Excursie – natuur in de stad onder je voeten en op ooghoogte

Leren over natuurinclusief bouwen kun je in een zaal doen, maar waarom niet de stad in waar de natuur aan je voeten ligt? Onder leiding van landschapsarchitecte Anneke Coops van Het Oversticht en ecoloog Thirza Wesselink van TWW leerden bezoekers dat de stad vol biodiversiteit zit, als we die maar toelaten. Zo worden in de Zwolse wijk Weezenlanden-Noord tien nieuwe appartementcomplexen neergezet waarbij Nijhuis expliciet samen met ecologen van de gemeente Zwolle heeft onderzocht hoe diersoorten zoals de vleermuis en gierzwaluw gebruik maken van de spouwmuren.

Nijhuis kwam voor het eerst in aanraking met deze werkwijze voor een soortgelijk project: de Zwolse watertoren, dat samen met architecten van 19 het atelier een exemplarisch project is geworden voor natuurinclusief bouwen. De dragende constructie voor het bovenste deel van de toren is namelijk ongeveer een centimeter losgetrokken van het gebouw, waardoor vleermuizen gemakkelijk een plekje kunnen vinden. De ingreep kostte niets extra, maar levert veel woongenot op voor de nieuwe bewoners.

Andere tips van Coops en Wesselink: kijk niet alleen naar boven, maar ook eens naar beneden. Gemeenten laten steeds vaker groen tussen de tegels groeien, waardoor je allerlei soorten mossen en plantjes kan ontdekken. Met het Stoepplantjesalbum in de hand ontdek je zo tientallensoorten in de steegjes van je eigen woonplaats. Denk daarnaast goed na over welke bomen je in de stad plaatst. Zo zijn platanen eigenlijk helemaal niet zo biodivers, want er komt maar een handjevol soorten dieren op af. Eiken daarentegen trekken meer dan honderd soorten nachtvlinders aan. Een vuistregel: hoe diverser hoe beter.

Beeld: Fotografie Linde Dorenbos