Burgers nemen initiatief op platteland

Erfdelen in veel varianten

In het Jaar van de Boerderij 2003 was het concept Wonen van Senioren op Boerderijen heel vernieuwend. Met steun van het VSBfonds mocht ik die nieuwe woonvariant drie jaar lang aanjagen. Een periode met niet alleen veel publiciteit, maar ook tegenwerking. De politiek was nog niet zover en maakte met de Wet ruimtelijke ordening initiatieven rond meervoudige bewoning van boerderijen buiten de bebouwde kom vrijwel onmogelijk. Een boerderij opsplitsen in twee woningen was ongeveer het maximaal mogelijke.

Zelf ben ik geboren op een boerderij en hield ik het vertrouwen dat de uitdrukking ‘Wie zaait zal oogsten’ positief kan uitpakken. Inmiddels kent Erfdelen tegenwoordig heel veel varianten: meergeneratieprojecten, clusters van tiny houses, woonboerderijen, woonzorgboerderijen, clusters met seniorenchalets voor cirkelgroepen, clusters van chalets gecombineerd met starterswoningen voor migranten, clusters gecombineerd met kleinschalige landbouw en of een voedselbos, enzovoorts.

Belangstelling buitengebied groot

Regelmatig valt te lezen dat flinke aantallen senioren, maar ook jongere generaties, inmiddels grote belangstelling hebben voor de rust van het buitengebied. Als het volkshuisvesters lukt om meer senioren te verleiden om te verhuizen naar woningen in het buitengebied (desnoods met een verhuispremie), is het een prettige bijkomstigheid dat er direct eengezinswoningen vrijkomen voor doorstroming.

Zo geldt ook dat volkshuisvesters starters veel sneller aan een woning kunnen helpen, als die starters graag in een tiny house in het buitengebied willen wonen. Gemeenten kunnen namelijk met een tijdelijke ontheffing de bouwstroom voor erfdelen behoorlijk versnellen. Ontheffing van het bestemmingsplan is voor een periode van vijftien jaar mogelijk door een ‘vergunning met afwijking’ te verlenen. Ook veel senioren kunnen zo voor een periode van vijftien jaar doorstromen naar een door hen gewenste woonvorm. Tegelijkertijd kan de tijd benut worden om voor de tijdelijk bewoonde locaties een definitieve bestemming te vinden. Het is ook niet erg dat die definitieve invulling een aantal jaren op zich laat wachten, want ondertussen draagt de tijdelijke oplossing flink bij aan doorstroming en dat verkleint het woningtekort.

Mes snijdt aan twee kanten

Het mes snijdt voor de overheid aan twee kanten als boerderijen, die vanwege het stikstofbeleid uitgekocht worden, omgetoverd kunnen worden tot woninglocaties. Sterker: als boeren zelf het initiatief nemen, kan de transformatie van hun bedrijfsconcept soms zelfs al rendabel zijn zonder ‘woeste uitkoop’. Dat is dan ook veel minder ingrijpend dan een bedrijfsbeëindiging.

Als buurtschappen ook zelf actief zoeken naar kleine bouwvlekjes voor erfdelen, wordt substantieel bijgedragen aan de regionale huisvestingsopdracht. Buurten zullen in de nabije toekomst een grotere rol gaan spelen in community care. Welzijn en zorg gaan weer vaker op een kleinschaliger niveau georganiseerd worden, waarbij buurtbewoners gemakkelijker naar elkaar kunnen omkijken. Dat is noodzakelijk om de zorg in Nederland betaalbaar te houden en voldoende aandacht te bieden aan de groeiende groep zorgbehoevende senioren en de groeiende groep mensen met Alzheimer (nu al 300.000). Als mensen aandacht krijgen binnen hun bestaande netwerk of buurt, is er minder vraag naar professionele zorg. Cirkelgroepen zullen in dat kader ook een belangrijke nieuwe woonvariant worden.

Meer info: LaCoTA Netwerk Groen Wonen

Deze bijdrage is afkomstig uit het nieuwe digitale magazine ‘Gezondheid & Welzijn’ van Stedebouw & Architectuur, dat je (na verschijnen) kunt lezen via onze Acquire-bibliotheek. Daarin kom je ook drie extra voorbeelden op het platteland tegen, afkomstig van gasthoofdredacteur Yvonne Witter.